Strona:PL Jan Łoś - Wiersze polskie w ich dziejowym rozwoju.djvu/6

 Historją wiersza polskiego nie zajmowali się też i dawniejsi pisarze: ani Golański (»O wymowie i poezji«, r. 1786), ani Nowaczyński (»O prozodji i harmonji języka polskiego«, r. 1781). ani Elsner, ani Królikowski (»Rys poetyki« z r. 1828. i inne pisma), których poglądy w odpowiednich miejscach szerzej omawiamy, ani Euzebjusz Słowacki, który w swej teorii wymowy (»Dzieła« t. II, Wilno 1826, »Prawidła wymowy i poezji«. Wilno 1826) niewiele tylko uwag poświęcił rymowaniu polskiemu. Jeszcze mniej daje «Korzeniowski w swym »Kursie Poezji« (»Dzieła« t. XII. str. 30-33). Ułożonym w r. 1832. Więcej miejsca roztrząsaniom o wierszu rytmie. rymie. średniówce i strofach czyli wrotkach udziela H. Cegielski: w »Nauce Poezji«, Poznań 1845. str. 29 do 56; wykład jego jednak ma charakter opisowy bez uwzględnienia stadjów rozwoju historycznego wierszy polskich. Pogląd na dzieje naszej mowy wiązanej w książce Antoniego Gustawa Bema, »Teorja poezji polskiej«, Petersburg 1899, mieści się na 10 stronicach. Nie zajmuje się wreszcie historją wiersza i Kazimierz Wóycicki w wydanej r. 1917 w Warszawie swej zwięzłej »Stylistyce i rytmice polskiej«.
 Nasi gramatycy w podręcznikach szkolnych dość dawno wprowadzili przepisy o wierszowaniu. Pierwszy, o ile mi wiadomo, zrobił to Walenty Szylarski, który w r. 1770 ogłosił we Lwowie dziełko p. t. »Początki nauk dla narodowej młodzieży, to jest Grammatyka języka polskiego ucząca«. Niema i tutaj — rzecz naturalna — historji wiersza, ale w części IV znajdujemy rozdział II: o wierszach polskich od str. 112 do 120. Szylarski za najbardziej używane wiersze uwala 11- i 13-zgłoskowe prócz innych, które się strofami piszą. Przechodzi potem do rymów, określając je jako »składność« słów w zakresie ostatniej półtory zgłoski i orzeka, że »im trudniej jest dobrać takich słów na koniec wiersza, tem są szacowniejsze, osobliwie gdy nie do jednej, ale do różnych części mowy należą«. Mówiąc o rodzajach wierszy, nie zapomina o średniówce, choć jej tą nazwą nie oznacza: według niego gdy po sześć sylab mają wiersze, po trzech słowo zakończone być powinno c; dalej koniec słowa według niego w wierszu 7-zgłoskowym ma wypadać po zgłosce 4-tej, tak samo w 8-zgłoskowcach, dalej w 9-, 10- i 11-zgłoskowcach po zgłosce 5-tej; 12-zgłoskowce dzieli na połówki, a w l3-zgłoskowcach.