Strona:PL JI Kraszewski Wieki katakombowe odczyt4 part10.png

 W więzieniach, gdy potrzeba było pocieszać uwięzionych, nieść im pomoc i radę, a wszędzie obawiano się zdrady, musiano znaków umówionych używać, aż uwięziony dał wiarę temu, który się do niego docisnął. Jeden taki bronzowy znaczek, którego napis jest niezrozumiały, ale na nim jest mały krzyżyk, a w dole wizerunek jakby Daniela pomiędzy lwami, gwiazda i księżyc — przywodzi Fabretti. X. Martigny bardzo zręcznie napis tego znaczku tłómaczy, jako zawierający słowa zachęty.
 „A stań przeciwko śmierci jako żołnierz mężny“.
 Gdybyśmy o życiu pełném prostoty tych pierwszych lat nie mieli żadnych szczegółów, jużbyśmy je, zdaje się, z tego co dotąd znamy — odgadnąć mogli.
 Do szczególnych potwarzy na chrześcijan dały powody wspólne ich religijne a skromne uczty, o których powiemy zaraz obszerniéj.
 W katakombach, z niejakiem podziwieniem spotyka się bardzo często obrazy przedstawiające stoły i biesiadników przy nich; na grobowcach trafiają się rzeźby podobne; z początku wszyscy niemal starożytnicy brali je za przedstawienia uczt chrześcijańskich braterskich, zwanych agapami, dopóki X. Polidori nie nadał im wcale innego znaczenia, które teraz powszechnie przyjęto.
 X. Polidori uważa słusznie, że na cmentarzach i grobach przedstawiano tylko te przedmioty, które obrazem przyszłego a nie przeszłego życia mogły wlewać pociechę w serca. Agapy zaś nie miały związku z tém żadnego.
 Uczty więc owe malowane i rzeźbione tak często są wyobrażeniem nie tych chrześcijańskich biesiad, ale uczty w niebiosach, owego posiłku, refrigerium, które w nich się spodziewano osiągnąć.