Strona:PL JI Kraszewski Wieki katakombowe odczyt2 part17.png

 Popiersie to Chrystusa w obrazie tarczowéj formy, obyczajem starożytnych, którzy nazywali podobne wizerunki imagines clipeatae, tarczowemi... ma twarz pociągłą, nieco przedłużoną, wyraz poważny, słodki zarazem, lecz pełen smutku, brodę krótką, rzadką i zakończoną nieco ostro, włosy na czole rozdzielone i spadające dwoma długiemi zwojami puklów na ramiona. Pomimo istnie wielkiéj rozmaitości typów późniejszych, ten pierwotny, bo z drugiego wieku, mający za sobą powagę starożytności miejsca z którego pochodzi, — bo na Cmentarzu Ś. Kaliksta pomniki wszelkie noszą cechy wielkiéj dawności — typ ten przechował się do dziś dnia... powtarza on się z małemi zmiany aż do Overbecka i Veit’a.
 Nieprzerwanym prawie ciągiem widzimy go wszędzie, gdzie sztuka była nieco zdolniejszą do powtórzenia go, nawet w byzantyjskiéj szkole, która mu tylko surowości i grozy dodaje. Cały szereg pomników od trzeciego do naszego wieku, dałby się ustawić z wizerunków, z tego jednego rodzących się typu pierwotnego. Typ ten rozwiązał kwestję gorącą, między Ojcami Kościoła do namiętnych sporów doprowadzoną, o zasady wedle których Chrystus miał być koniecznie najbrzydszym z ludzi. Idąc za ś. Justynem, Bazyli, Cyryl Aleksandryjski i inni mniemali, że przez pokorę Chrystus uczynił się umyslnie — najbrzydszym. Kościoł nie rozstrzygnął, ale poczucie całego społeczeństwa zawyrokowało. Wolimy téż utrzymywać ze ś. Hieronimem „że blask i powaga bóstwa, ukrytego pod ciała powłoką, promieniały na ludzkiém jego obliczu, i nadawały mu wdzięk który pociągał i podbijał wszystkich, co go mieli szczęście oglądać.“
 Na freskach w katakombach, rzadko się zjawia postać Chrystusa, a ilekroć jest malowany, zawsze artysta wystawia go młodzieńcem. Często dla ukazania jego bóstwa, wedle pojęć starożytnych, postać jego wyższą jest