Strona:PL JI Kraszewski Wieki katakombowe odczyt2 part09.png

z rzeźbami, wedle obyczaju starozytnych, a niektóre z nich są widocznie przerobione z pogańskich, z wyobrażeniami mitologicznemi, zastosowanemi do nowéj wiary; inne umyślnie dla chrześcijan robione. Najczęściéj większe takie monumenta znajdują się po kaplicach.
 Groby te czasem są robione tak, iż po dwa i trzy ciała w sobie zawierać mogły. Sarkofag naprzykład pierwszych czterech Leonów papieżów, wszystkich zawierał jeden.
 Monumenta te albo są rzeźbami okryte po wszystkich stronach, lub jedną tylko mają przednią ścianę ozdobną. Na nich to znajdujemy wyobrażenia różnych scen ze starego i nowego Testamentu; allegorye mniéj więcéj w miarę wieku do którego należą, stylem jeszcze starożytnym lub późniejszym, wedle nowych pojęć chrześcjańskich, wykute.
 Bardzo często w pośrodku, w kolistém polu, są wizerunki, popiersia zmarłych; daléj, rozdzielone pilastrami, albo sceny z ich życia, albo wyobrażenia odnoszące się do zmartwychwstania, życia przyszłego, i t. p.
 Na wielu z nich takie obrazy, jak np. winobranie, zapożyczone i zastosowane były do chrześcijan. Czasem pogańska całkiem powierzchowność pomnika kilku tylko dodatkami została przekształconą.
 Skarbem istotnym dla dziéjów Kościoła i symboliki chrześcjańskiéj i historyi sztuki, są te rzeźby, malowania i mozaika, o których napomknęliśmy. Z nich się uczymy najlepiéj żywo, dotykalnie, pierwszych pojęć chrzescjańskich o Chrystusie, o matce jego, o apostołach; bo nic nad plastyczny, choćby najnieudolniejszy utwor, nie daje równie wiernego obrazu przeszłości. Niestety! zniszczenie katakomb, ciekawość świętokradzka jednych, barbarzyńska ciekawość drugich odwiedzających, wiele tu nadwerężyła — czas reszty dokonał. Pomimo to, około kaplic jeszcze i w nich samych, spotykamy niezmiernego dla nas zajęcia obrazy, wizerunki, ozdoby.