Strona:PL JI Kraszewski Wieki katakombowe odczyt1 part09.png

 Cycero mówi o młodzieńcu, który za bramą Eskwilińską, wciągnięty do Arenariów, został zabity, a Svetoniusz powiada, że Faon chciał w nich skryć Nerona, który się wnijść do tego grobu żywych wzdragał.
 Nie ma wątpliwości, że pomysł pierwszy późniéj rozgałęzionych katakomb, wzięli chrześcjanie z arenariow owych, ale nie ma téż nic pewniejszego nad to, że katakomby są całe ich dziełem. Sam materjał, w którym są wyżłobione, po większéj części nie dozwala przypuścić, by z nich wydobywano materjał jaki; gdyż są wyżłobione w ziemi i kamieniu lekkim; a głębina ich utrudniała tak robotę, że się jéj tylko pobożność, a nie chęć zarobku podjąć mogła. Zresztą to ukrywanie się pod ziemią w chwilach wielkiego niebezpieczeństwa z najdroższym skarbem, z modlitwą, jest w naturze ludzkiéj. Katakomby Rzymskie nie są jedynemi; bardzo ciekawe również z pierwszéj epoki chrześcijaństwa znajdują się w Medjolanie, w Chiusi (Toskania), na Wschodzie w Antiochii, Cyprze, w Afryce, w Messynie, Syrakuzie, Malcie, w kilku miastach Hiszpanji, w Galii, i na brzegach Renu. Do nich téż zaliczyć można i krypty Kijowskie; pieczary, w których przed chrztem Rusi, pobożni anachoreci odprawiali modlitwy, wiedli życie pustelnicze, i razem składali ciało w grobach, przez siebie wcześnie przygotowanych. Neapolitańskie katakomby, których tylko część dzisiaj jest widoczną w kościele Ś. Genaro dei Poveri, są nawet obszerniejsze, wspanialsze od Rzymskich. Głównie były to cmentarze. Cześć dla zmarłych w Panu, dla męczenników, usiłowała choćby