Strona:PL Herodot - Dzieje.djvu/14

których mnogie dłuższe ustępy uprzednio czytywał w czasie różnych uroczystości po Helladzie, to w Athenach to w Olympii, zachwycając liczne rzesze słuchaczy, zapalając do naśladownictwa.
 Oto szczupłe lecz treściwe wiadomości o życiu Herodota, które nam podaje starożytność jako pewne; nie zasługujących na wiarę a których mnogo, nie dotknąłem. Z niewątpliwych, a w części i z tamtych wpółbajecznych dałaby się ciekawa wyprowadzić całość, w swobodniejszych chwilach... Zaczekam za temi... albo lepiéj, za zdolniejszym wyręczycielem. Wreszcie stosowniejsze dla pracy takowéj miejsce w dziele O literaturze greckiej niż w ułamkach jakiéjści tam przedmowy jak ta tu.
 Dzieje Herodota, mimo licznych a rozciągłych wyboczeń, stanowią jednak jednolitą całość. Najchętniej nazwałbym ją Powieścią (ale w najdostojniejszém znaczeniu) o wojnie Greków z Persami, albo zasięgając określeniem głębiéj, Powieścią przedstawiającą, obraz zapasów rozwijającéj się myśli Europejskiéj z ubezwładnieniem jéj Azjatyckiém. Poczyna powieść walką, zamyka się zwycięstwem żywotnego pierwiastku. Kto z cierpliwością doczyta końca tego z epiczną rozciągłością zwolna rozmotywującego się a różnorako poplątanego kłębka wielkiéj historycznéj osnowy, ten dopiero z miłém zadziwieniem przekona się, jak owe tysiączne dro-