Strona:PL Gloger-Encyklopedja staropolska ilustrowana T.1 280.jpg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

ku XVII dostarczył zielnik Szymona Syreńskiego, wydany r. 1613 i rokiem późniejszy „Młot na czarownice“, dalej Zawacki Teodor, wydany r. 1616 i przedrukowany w latach 1620, 1637, 1643 i 1647, Pedemontan, Haur, „Sekreta białogłowskie“ i wiele, wiele innych. Jeżeli zważymy, że sam zielnik Syreńskiego obejmuje przeszło 1500 stron in folio ścisłego druku, naszpikowanych tysiącami przesądów, pojmiemy, jak potwornie obfitą była ta strawa, płynąca przeważnie z zachodu i południa Europy do Polski dla nakarmienia ogółu polskiego, łaknącego, tak jak wszystkie inne, wszelakich sekretów i wiedzy, w codziennem życiu stosowanej. Prof. Rostafiński z literatury powyższej spożytkował do swego „Zielnika czarodziejskiego“ wszystko, co się tyczy chorób ludzi i zwierząt, czarów, duchów, wróżb, wpływu roślin na: miłość, zgodę, niezgodę, wymowę, pamięć i t. d. Dowiadujemy się tu między innemi, że ziele „Dziewięćsił“, włożone dzieciom do kolebki, zachowywa je „od złego urzeczenia bab“. „Boże drzewko“ dobrze jest przeciw czarom w małżeństwie w łoże słać. „Dębowe liście i drzewo są środkiem przeciw czarom, a dymu z liści dębowych czart się boi“. „Dziewanna“ oddala czary, „wymowność dawa, język wolny czyni ku wymowności...“ „i tam, gdzie rad siadasz, pokrop tą wódką, a będą przy tobie dobrzy duchowie ku potwierdzeniu ciebie...“ „Dzięgiel noszony zabezpiecza od zczarowania personę i dom...“ „żuty serce smętne rozwesela...“ „strachy, cienie nocne odpędza...“ „Gwoździki kramne czynią mocnych w małżeństwie...“ „Koszyszczko miłośnie zczarowanym pomaga...“ „Lubczyk dobry jest przeciw czarom rzuconym na bydło...“ „Oman wszczął się z łez Heleny...“ „tęskność oddala, serce uwesela, człowieka wdzięcznego, miłego i przyjemnego czyni, kłopot odpędza i zapomnienie przywodzi, cerę cudną czyni...“ „Pietruszka paniom niepłodnym służy...“ „Pięciornik... kto co od króla będzie żądał, otrzyma wszystko, mając przy sobie to ziele, albowiem czyni człowieka wymownym i przyjemnym...“ „Piołun pod podeszwami noszony rozbudza apetyt...“ „Piwonia... (korzeń i nasiona) lekarstwo dla opętanych i przeciw czarom...“ „Pokrzyk roślina jest czarodziejska...“ „Pokrzywa trzymana w ręku ze złocieniem zabezpiecza od strachów i widm...“ „Polej kreteński, kto chciwy czci, chwały i uwielbienia, ma go nosić przy sobie...“ „Przestęp noszony na szyi chroni od czarów...“ „Rośnik noszony na szyi zamienia nieprzyjaciół w przyjaciół, we wszelkich zawodach daje szczęście, chroni przed czarami...“ „Rozchodnik używa się do czarów z pokrzywą...“ „Ruta, zebrana przed wschodem słońca i używana na surowo, dobra przeciw czarom...“ „Słonecznik mężom sił dodaje...“ „Szafran w miarę użyty rozwesela serca, nadużyty czyni człowieka smutnym...“ „Szałwja — jak zapewnia Syreński — tak jest skuteczna do płodności, że w Egipcie po morowem powietrzu przymuszano pozostałych mieszkańców do jej picia...“ „Trędownik, zbierany przed wschodem słońca i jedzony na surowo, służy przeciw czarom“ i t. d. Wracając jeszcze do procesów przeciwko czarom, to — jak twierdzi ks. Z. Chodyński w obszernej i gruntownej pracy swojej, temu przedmiotowi poświęconej — najdawniejszy przepis prawa prowincjonalnego polskiego o czarnoksięstwie znajdujemy w synodzie prow., odbytym r. 1279 przez Filipa, legata papieskiego w Budzie na Węgrzech, powtórzony później i uzupełniony w ustawach Mikołaja Trąby, arcybiskupa gnieźn. za Wład. Jagiełły, a zgodny z duchem łagodności chrześcijańskiej. Czytamy tam: „Ze społeczności wiernych wyłączamy i wyklinamy wszystkich czarowników (sortilegos), którzy czynią czary przez wzywanie djabłów, lub użycie