Przejdź do zawartości

Strona:PL Fryderyk Engels - Ludwik Feuerbach i zmierzch klasycznej filozofji niemieckiej.djvu/63

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

już idzie, ażeby szukać związków między zjawiskami w głowie, lecz ażeby je odkryć w faktach. Dla filozofji, wypędzonej z przyrody i historji, pozostaje tedy jeszcze tylko dziedzina czystej myśli: nauka o prawach samego procesu myślowego, logika i djalektyka.


∗                    ∗

Wraz z rewolucją z r. 1848 „wykształcone“ Niemcy wzięły rozbrat z teorją i przeszły na grunt praktyczny. Drobne rzemiosło, polegające na pracy ręcznej, oraz manufaktura zastąpione zostały przez istotny wielki przemysł. Niemcy wróciły znowu na rynek światowy. Nowa kadłubowa Rzesza Niemiecka usunęła przynajmniej najbardziej krzyczące niedomagania, płynące z rozdrobnienia państwowego, oraz tamujące ten rozwój pozostałości feudalizmu i gospodarki biurokratycznej. Lecz w tej samej mierze, w jakiej spekulacja opuszczała gabinet filozoficzny, ażeby wznieść swą świątynię na giełdzie, w tej samej mierze wykształcone Niemcy zatracały też ów wielki zmysł teoretyczny, który stanowił chwałę Niemiec w czasie ich największego poniżenia politycznego — zmysł dla czysto naukowych badań, niezależnie od tego, czy osiągnięty rezultat dał się praktycznie zastosować, czy nie, czy był zakazany przez policję, czy nie. Wprawdzie oficjalna wiedza przyrodnicza niemiecka, zwłaszcza na polu badań specjalnych, utrzymała się na poziomie czasu; lecz już pismo amerykańskie „Science“ słusznie zauważa, że z decydującemi postępami w dziedzinie wielkich związków pomiędzy poszczególnemi faktami i z formułowaniem praw ogólnych spotykamy się obecnie znacznie częściej w Anglji, niż — jak dawniej — w Niemczech. A przecież w dziedzinie nauk historycznych, włączając filozofię, tem bardziej zniknął na dobre wraz z filozofią klasyczną dawny duch teoretycznej bezwzględności. Zamiast niego obecnie panoszy się bezmyślny eklektyzm, bojaźliwe oglądanie się za stanowiskiem i zarobkiem, aż do najordynarniejszego karjerowiczowstwa. Oficjalni przedstawiciele tej nauki stali się jawnymi ideologami burżuazji i istniejącego państwa — w czasie, kiedy i pierwsza, i drugie znajdują się w jawnem przeciwieństwie do klasy robotniczej.
I tylko w klasie robotniczej zmysł teoretyczny niemiecki zachowuje się nadal bez uszczerbku. Tutaj nie daje się on