Miejsce na cmentarz obrano na górzystém wybrzeżu rzeki Irkuta, cokolwiek opodal od cmentarza wiejskiego. Cmentarz wiejski, podobnież jak i wieś sama, rozrzucony na ogromnéj przestrzeni, bez żadnego ogrodzenia. Krzyże podgniłe poobalały się; groby przez bydło podeptane, pełno wszędzie czaszek i kości. Jak to wszystko smutne i przykre sprawia wrażenie! Nie widząc tego, trudno wyobrazić sobie. Człowiek skołatany życiem, ciężkiemi zawodami znękany, tracąc wszelką nadzieję zdobycia sobie spokoju na tym świecie, zwykle uprzedzając, nim go inni zaprowadzą, sam idzie
na, jadącego do Warszawy pytał go, w jaki sposób mógłby się dostać do Krymu, i że na odpowiedź jego, że albo przez uzyskanie firmanu chańskiego (co rzeczą nie zbyt było łatwą), albo przez danie się wziąść w niewolą, jął się tego ostatniego środka; i kiedy Tatarzy plądrowali po Polsce, umyślnie wpadł im w ręce. Zaprowadzony do Krymu, późniéj wykupiony przez znajomego sobie owego posła, osiadł tam stale i wielu niewiernych nawrócił.
I tak ks. Zgoda dobrowolnie poszedł w niewolą dla nawracania niewiernych. Dawniéj niezmiernie wielkich trzeba było zachodów, żeby wyjednać od wielkich książąt moskiewskich pozwolenie do sprowadzenia księdza katolickiego do Moskwy dla bawiących tam kupców katolików; a dzisiaj sami Moskale wprowadzili do głębi swojego kraju z kilkadziesiąt tysięcy katolickiego narodu, kilka set księży, sześciu biskupów i jednego arcybiskupa. (We wschodniej Syberyi było księży przeszło 160. Z tych kilku umarło za Bajkałem, reszta wszyscy byli w Tunce, z wyjątkiem księdza Leszczyńskiego, Pijara, zatrzymanego w katorżnych robotach w „karze“ po dziś dzień. W zachodniéj Syberyi było do 100, i w różnych stronach europejskiéj Rosyi ze 150. Wywieziono zaś biskupów sześciu: 1. Rzewuskiego do Astrachanu, 2. Popiela do Nowogrodu Wielkiego, 3. Łubieńskiego — w drodze do Permy umarł w Niżnim Nowogrodzie, 4. Borowskiego do Permy, 5. Krasińskiego do Wiatki, 6. Kalińskiego (unickiego) — zmarł w Rosyi, 7. Felińskiego, arcybiskupa, do Jarosławia, nadto 8. Bar-
