Strona:PL Edward Nowakowski-Przegląd 50-letniej pracy literackiej Eu... Heleniusza.pdf/11

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

rycznej w tym roku przypada jubileusz 50-cio letni, i wydane w tym roku ostatnie jego dzieło «Tom 3-ci Listków z Ukrainy» wieńczy tę jego działalność literacką — laurem jubileuszowym.
Łącząc w swoich dziełach Heleniusz uczucia patryotyczne z przywiązaniem do Kościoła i będąc przeto wolnym od tych nieszczęsnych walk stronniczych, zachował zawsze niezależność swoją i przedziwnie błogi spokój ducha, i przejął się sprawy polskiej wzniosłem uczuciem, które nieraz przechodzi u niego jakby w poetyczne natchnienie.
Miłość Ojczyzny, wiara gorąca, we wszystkiem głównie na celu bezwzględna prawda, gruntowne i ścisłe zbadanie naukowe każdego dziejowego wypadku, w niczem przesady, ani urazy, nigdy najmniejszej goryczy, nikomu żadnego przycinku, ani cienia sarkazmu i ironii, wielka w krytyce oględność i wyrozumiałość dla wszystkich, nawet dla nieprzyjaciół — to są cechy pism Heleniusza. I pisząc, zda się, jakby zawsze się czuł pod strażą obecności Boga i własnego sumienia surowego. I wszystko co napisał, tak się przedstawia, jakby mówił w jakiej prelekcyi wobec najdobrańszego towarzystwa ludzi wyższego wykształcenia. I kwestye najzawilsze i rzeczy naukowe najpoważniejsze (jak np. prawodawstwo polskie, ustrój polityczny Rzeczypospolitej, ob. wizerunek Rzptej Polskiej) w sposób najprzystępniejszy, bardzo zajmujący w toku popularnego wykładu wyjaśnia i przedstawia.
I tylko gdy mówi o marnotrawstwie, o sprzedawaniu dóbr obcym, o rozwodach, o piekielnej towiańczyźnie, która najzacniejszych ludzi i najwznioślejsze talenta unicestwiła, gdy potrąca o sprzeniewierzeniu się względem Kościoła i Ojczyzny — rozbolały, rozżalony nieogląda się na nic i na nikogo, nawet najwyższych dostojników nieoszczędza, i wielkim paniom nie przepuszcza, wykazując płynące