swojej wysokości, czy też godności na bezbarwną i bezcelową pisaninę.
Niedługo atoli przez ślepe i zgubne naśladowanie obcych nastąpiło w literaturze naszej rozdwojenie: różność zasad i pojęć w rzeczach najżywotniejszych, będących treścią i podstawą życia narodowego, mianowicie:
prawowierność religijna bez uczuć patryotycznych[1],
patryotyzm nieprzyjazny dla religii, lub chcący z religii, z kościoła uczynić podrzędne narzędzie dla patryotyzmu[2].
I w łonie tej literatury naszej rychło rozwinęła się walka stronnicza (do dziś dnia trwająca), przechodząca w zaciętość i wzajemne potępienie[3].
I nie wielu było i jest takich pisarzy, którzyby łączyli w pismach swoich patryotyzm z prawowiernością katolicką.
Do tych należy gorący patryota, wielki miłośnik Ojczyzny i zarazem najwierniejszy syn Kościoła — przezacny Eu. Heleniusz, którego działalności literacko-histo-
- ↑ Przykazanie czcij ojca i matkę przecie wyraźnie wskazuje obowiązki dla Ojczyzny. A jednak, rzecz smutna, byli tacy (nomina sunt odiosa), co wyrzucali Polakom miłość Ojczyzny jako bałwochwalczą.
- ↑ Właśnie to się dzieje w Rosyi, i tylko schyzma może taką rolę odgrywać, a przenigdy Kościół katolicki, inaczej przestałby być Kościołem.
- ↑ Nie mówię tu o nowem stronnictwie, tak zwanych »Ugodowców«, które wyłoniło się z koteryi konserwatywnej, a w którem to stronnictwie niema wcale ani patryotyzmu, ani religijności — ani rozumu. Nie mogą bowiem oni tego zrozumieć, pomimo tylokrotnego doświadczenia, że zawojowanie narodu nie kończy się zawojowaniem, lecz ujarzmieniem, wynarodowieniem i wytępieniem narodu przez wszystkie sposoby, czy ucisku, czy też tymczasowych jako sidła ustępstw. Gwałt bowiem raz dopuszczony posuwa się do ostatecznych następstw gwałtu, i uległość ułatwia tylko ciemięzcom narodu zadania mu ostatecznego ciosu. Jakiż może być modus vivendi między katem a ofiarą? O jakżesz nas zawstydza wzniosłe stanowisko Stolicy Apostolskiej względem zaborców Państwa Kościelnego!
