wskutek tego prześladowania i męczeństwa, wydobyć na jaw niczem niespożytą potęgę, piękność i wzniosłość duszy ludzkiéj i jeszcze bardziéj i jeszcze ściśléj cały naród zjednoczyć z Kościołem. Jakoż w Polsce, zwłaszcza w części zostającéj pod zaborem moskiewskim, wyrazy Polak i katolik, stały się tam już synonimami, mającemi jedno i tosamo znaczenie. Jakoż w miarę prześladowania a prześladowania bezprzykładnego w dziejach świata, a może właśnie wskutek tego prześladowania, gdy tysiące kościołów i klasztorów burzą, znieważają i znoszą, żywe kościoły w sercach wiernych obrońców wiary — Polaków, coraz bardziéj, prawie bez liczby jaśnieją najwyższéj pobożności, świątobliwości, ofiary i męczeństwa aureolą, jak nigdy za najpomyślniejszych dawnych czasów. Dosyć tu tylko wspomnieć wspaniały poczet samych dostojnych naszych Biskupów ostatniemi czasy: Woronicza, Dunina, Wolickiego, Przyłuskiego, Gutkowskiego, Skórkowskiego, Wojtarowicza, Hołowińskiego, Borowskiego, Łubieńskiego, Kalińskiego, Fiałkowskiego, Felińskiego, Krasińskiego, Rzewuskiego, Wnorowskiego, Wołonczewskiego, Bereśniewicza, Nowodworskiego, Kossowskiego, Hryniewickiego, Morawskiego i t. d. i Kardynałów Ledóchowskiego i Czackiego — będących zaiste nietylko chlubą polskiego narodu, lecz i ozdobą Kościoła. Same najznakomitsze historyczne rodziny polskie poświęcają Bogu na służbę synów swoich, świadczą o rozwoju w Polsce na najwyższą skalę życia religijnego. Wspomnijmy niektórych: Książe Radziwiłł, Benedyktyn; Książe Puzyna, Biskup; Hrabia Potulicki, prałat; Książe Sapieha, kleryk; Książe Czartoryski, kleryk; Hrabia Łubieński, Redemptorysta; Hrabia Komorowski, ksiądz; Hrabia Mycielski, Jezuita; Hrabia Badeni, Jezuita; Hrabia Leszczyński Prokop, Kapucyn; Hrabia Szembek, kleryk; Hrabia Szeptycki, kleryk; Hrabia Tyszkiewicz, ksiądz. Wymieniliśmy tylko znakomitsze imiona, bo inaczéj i końca wyliczeńby nie było, gdybyśmy
