Strona:PL Edward Abramowski-Pisma T.4 303.jpeg

wedle koloru okładki, jako „czerwoną“ i „białą“). Broszura „Proletarjatu“ (czerwona), napisana przez E. A., wyszła z tajnej drukarni warszawskiej“. Broszury tej nie odnaleźliśmy. Przedrukowana na str. 199 broszura: „Wszystkim robotnikom“ itd. z r. 1893, okazuje się, że jest tylko drobną przeróbką broszury z r. 1891. Oto co pisze F. Perl: „Zjednoczenie“ wydało broszurkę majową, drukowaną zagranicą, również z podpisem „Socjaliści Polscy“. Był to przedruk broszury majowej „Proletarjatu“ z r. 1891, z jedną tylko ważną zmianą. Mianowicie obok żądania 8 godzinnego dnia roboczego i podwyższenia zarobków sformułowano żądania polityczne, motywując to tym, że obok powszechnych żądań robotniczych, „każdy kraj stawia i swe odrębne żądania najpotrzebniejszych dlań rzeczy. Broszura więc domaga się prawa stowarzyszeń, swobody zebrań, słowa i druku, wreszcie tego, „by nie rozporządzał nami car samowładny, jak mu się żywnie podoba, ale by wszelkie prawa były wydawane przez zgromadzenie wybranych przez naród delegatów, wśród których i mybyśmy mogli mieć swych przedstawicieli“. Program jak widzimy jeszcze dość blady i niezbyt określony“. Jak widać z powyższego, broszury te są nieomal identyczne. Skądinąd wiemy znów, że broszura z r. 1893 stała się podstawą dla dalszych przeróbek z r. 1894 i 1896. Broszurę majową z r. 1894 przedrukowaliśmy (T. IV, str. 237), gdyż treścią swą odbiega znacznie od swego wzoru z r. 1893. Mamy jednak wątpliwość czy przeróbki tej dokonał Abramowski czy ktoś inny, gdyż stylem swym również nieco się różni od innych utworów z tej epoki. Co do innych prac, których Abramowski nie wymienia, jako swoich, przedrukowaliśmy w tomie niniejszym następujące: 1 .Co nam dają kasy fabryczne (T. IV, str. 100—106), jako napisaną przez Warszawiaka (znany pseudonim Abramowskiego).
 2. Ustawa ogólno-robotniczej Kasy Oporu (T. IV. str. 192—198) o której F. Perl pisze: „Broszurę p. n. Ustawa ogólno-robotniczej Kasy Oporu“ napisał E. A. „Proletarjat“ ogłosił ją w r. 1891 w dwóch wydaniach litografowanych, na początku r. 1892 — w trzecim wydaniu, drukowanem (w Rydze). W r. 1891 wyszedł przekład niemiecki „Ustawy“ drukowany w Rydze a przeznaczony dla Łodzi. „Ustawa“ nie była tylko suchym zestawieniem paragrafów, była zarazem bardzo zręczną i niezmiernie przystpnie napisaną broszurką agitacyjną“. (Dzieje str. 294—297).
 3. Wreszcie przedrukowaliśmy z Przedświtu, kierując się wskazówkami powyżej cytowanego autora pracę: W sprawie robotnic (T. IV, str. 249—253), co do której wiemy, że przedrukowano ją z litografowanego egzemplarza ustawy kasy oraz, że założycielką Kasy pomocy pracownic była Stanisława Motz-Abramowska (p. Dzieje str. 297).
 Idąc za temi wskazówkami i ten utwór przypisaliśmy Abramowskiemu. Co do innych prac autorstwo Abramowskiego nie może być kwestjonowane. Nie odnaleziono i nie przedrukowano natomiast szeregu artykułów, drukowanych w nielegalnym „Głosie Gromadzkim“, organie „Polskiego Związku Ludowego“ z lat 1905 i 1906. Przedrukowana w tomie niniejszym broszura: Nasza polityka (str. 254—267), napisana została w r. 1905/6 dla tejże organizacji i wydana w tajnej drukarni Związku. Broszura w kołach włościańskich, wraz z wcześniej wydaną „Zmową powszechna przeciw rządowi“ miała duży wpływ i przyczyniła się powrażnie do bojkotu wyborów do I Dumy.
 Większość pozostałych prac w tomie niniejszym stanowią broszury agitacyjne socjalistyczne z okresu lat 1890—1895.
 Najdawniejszą z nich jest broszura niezmiernie niegdyć popularna umieszczona na czele tomu niniejszego: Społeczeństwa rodowe, uważana za klasyczny przykład popularyzacji (porówn. T. I str. XIX i XX). Z tego również okresu jest artykuł o odkryciu Dra Kocha, widzący tylko społeczną stronę zagadnienia. „Dla ogółu więc ludności i stanowczo dla klas pracujących nie przedstawia limfa Kocha dzisiaj żadnego użytku, suchot nie zwalczy, bo nie zmieni tego, co wytwarza i hoduje suchoty“. Pomimo, że koledzy redakcyjni przekonywali Abramowskiego o jednostronności tego twierdzenia nie dał się przekonać i nic nie zmienił w artykule.