Strona:PL Edward Abramowski-Pisma T.4 292.jpeg

ski. Litwa pustoszyła Mazowsze i Podlasie, przesiedlając tłumy ludu polskiego do swojej ziemi, albo też sama podlegała najazdom książąt polskich i ruskich. Ale cały ten okres wojen i podbojów wzajemnych, zamiast rozdzielać sąsiadujące ze sobą plemiona Polaków, Litwinów i Rusinów, przygotowywał zwolna ostateczną sprawę ich zbratania się i złączenia w jeden naród. A działo się to wskutek tego, że każdy taki najazd i podbój miał na widoku nie tylko zabranie łupów wojennych w postaci kosztownych przedmiotów, oręża, koni, bydła, zboża, itp. ale szczególnie miał na widoku zabranie jaknajwiększej liczby jeńców. Zwycięskie wojsko przepędzało ze sobą całe tłumy osadników, z kobietami i dziećmi, poczem dawano im swobodę i ziemię, zaludniano nimi puszcze leśne i pustkowia stepowe, i to było najważniejszą zdobyczą wojny, bo dzikie okolice zamieniały się na pola uprawne, powstawały nowe wsie i miasta. Z czasem ci przymusowi osadnicy zapominali o tem, że niewola przyprowadziła ich do osobnego kraju, i stawali się jego mieszkańcami dobrowolnymi, mającymi te same prawa co i reszta ludności miejscowej. Tym sposobem, dzięki wojnom, sąsiadujące plemiona mieszały się pomiędzy sobą; całe tysiące i setki tysięcy, zarówno włościan jak i mieszczan, przesiedlano z Polski na Litwę i Ruś lub odwrotnie. Litwa w tych czasach była zaludniona bardzo mało, Ruś, a szczególnie Ukraina i Podole, niszczone ciągłymi napadami Tatarów, cierpiała również na brak ludności, a jej olbrzymie przestrzenie urodzajnej ziemi stały przeważnie odłogiem, nieuprawiane przez nikogo. Natomiast ziemie polskie, gdzie nie dochodziły zagony tatarskie i gdzie kultura stała wyżej, ziemie te miały ludność gęstą, i one to dostarczały tysiące osadników książętom litewskim i ruskim, szczególnie zaś Mazowsze i Małopolska, sąsiadujące z Litwą i Rusią Czerwoną.
 Tak było aż do czasu powołania Jagiełły na tron polski i pierwszej Unji, jaka zawiązała się między Polską, Litwą i Rusią, w Horodle 1413 roku, na wielkim sejmie, gdzie jak piszą kronikarze, szlachta litewska i ruska brała herby szlachty polskiej i serdecznie z nią się ściskała, na znak wiecznego zbratania. Od tej chwili wstępuje zlanie się odrębnych dotąd państw w jedno państwo. Przygotowuje się nastanie Rzeczypospolitej, która trzy ludy — polski, ruski i litewski — zamienia w jeden naród i tworzy dla nich wszystkich jedną wspólną Ojczyznę. Puste ziemie Litwy i Rusi zaczynają teraz za-