coraz trudniej; a jeżeli nie postaramy się losu swego poprawić, to co będzie potem? Co nas może czekać innego, jeżeli nie głód i nędza.
Coraz częściej powtarza się zastój w przemyśle, tak zwane stagnacje lub kryzysy, które najgorzej dają się we znaki robotnikom, bo fabrykanci, chcąc w czasie kryzysu poprawić swoje interesy, zmniejszają im płacę, a wielu nawet zupełnie pozbawiają zarobku. Taki czas kryzysu mamy i teraz w wielu fabrykach, a wszyscy pamiętają, jaki straszny brak roboty był zimą 91 roku.
A co jest przyczyną kryzysu? skąd on się bierze?
— A stąd, że płaca jest niska i dzień roboczy długi. Wiadomo przecież, że długi dzień roboczy pozwala fabrykantom wytwarzać dużo towarów przy małej liczbie robotników, przez co wielu ludzi pozostaje bez zarobku. Z powodu zaś niskiej płacy robotnicy muszą wyrzekać się wielu rzeczy i ograniczać swoje wydatki do najniezbędniejszych.
Skutek tego jest taki, że towarów jest dużo, a kupujących mało, bo ludzie, którzy z powodu długiego dnia roboczego nie mają zarobku, nic kupować nie mogą, zaś pracujący robotnicy z powodu płacy niskiej kupować mogą tylko bardzo mało. Stąd też powstaje kryzys: magazyny stoją przepełnione towarami, kupujących jest mało. Fabrykant wyprzedać towarów nie może i, bojąc się bankructwa, zmniejsza swoją produkcję, wydala pewną część robotników, a pozostałym zmniejsza zarobek. Taka jest przyczyna kryzysu.
Gdyby płaca była wysoką a dzień roboczy krótki, byłoby mało ludzi bez zajęcia, robotnicy mogliby więcej wydawać na swoje potrzeby, a przez to kupujących byłoby tak dużo, że towary nigdy by nie leżały bezużytecznie i kryzysu nie byłoby zupełnie.
A tak to co będzie? Kryzys będzie powtarzał się ciągle, z roku na rok będzie robotnikom coraz gorzej, i w końcu dojdzie do tego, że się chyba staną żebrakami, jeżeli na taki stan rzeczy nic nie poradzą, jeżeli nie zdobędą sobie płacy wyższej i krótszego dnia roboczego.
Przedewszystkiem nic robotnicy nie zyskują prośbą. Chociażby najpokorniej błagali fabrykanta o podwyższenie płacy, skrócenie dnia roboczego lub jakie inne
