Strona:PL E Orzeszkowa Cnoty proste.djvu/6

przyciągać ku sobie publiczność udzielaniem kredytu; posiadaczy ziemskich z dzierżawcami i oficjalistami; rolników z tymi, którzy produktami rolnymi handlują; prawników z żądającymi usług ich klijentami i t. d. Nic pospolitszego pomiędzy ziemianami naszymi, jak przedwczesne i arbitralne zerwanie kontraktu dzierżawnego, ilekroć ten, zadowoliwszy potrzeby danej chwili, świeżo zrodzonym wymaganiom nie dogadza; jak niewygotowanie zboża na termin, w którym ono według umowy nabywającemu je oddanem być miało; jak nieuiszczanie się z umówionej opłaty oficyalistom i odprawianie ich w porze dla nich najniedogodniejszej za lada kaprysem, lub nieuzasadnionem dobrze podejrzeniem; jak uchylenie się pod różnemi pozorami od uiszczenia się z zapłaty należnej prawnikowi, ilekroć po ukończeniu lub wejściu na pomyślniejsze drogi sprzeczki prawnej dalsze usługi jego stają się już niepotrzebnemi. Powie tu kto może, iż handlarz, dzierżawca, prawnik i t. d. posiadają prawo upominania się o wyrządzoną mu krzywdę na drodze prawnej i sądowego egzekwowania swej własności. Prawo to posiadają oni niezawodnie, ale używaniu go sprzeciwiają się częstokroć różne względy, jak np. niechęć do zrywania stosunków, które pomimo niedogodności swych mogą być jeszcze w przyszłości użytecznemi, obawa skandalu nadwerężającego bądź co bądź opinią firmy lub imienia, zaniedbanie taniej lub innej formalności niezbędnej do tego, aby dokument w zupełności legalnym był i wygranie procesu zapewniającym i t. d. Znaczna zresztą liczba poszkodowanych korzysta z posiadanego prawa i ucieka się do kroków sądowych, co przecież nie zmazuje bynajmniej istnienia nieuczciwych postępków i przy najpomyślniejszym nawet dla pokrzywdzonego obrocie sporu, wychodzi zawsze na jego niekorzyść, bo powoduje mu straty na mieniu, czasie i opinii, niezawsze bezstronnej i sprawiedliwej.