Strona:PL Boy - Antologia literatury francuskiej.djvu/097

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

nie powinny wszelako odwrócić rozumnego człowieka od postępowania wedle przyjętego zwyczaju; jakoż, naodwrót, zda mi się, że wszystkie obyczaje odrębne i opaczne wynikają raczej z błazeństwa i z mózgowczego zarozumienia niż z prawdziwego rozumu. Niechaj mędrzec na wewnątrz zwolni duszę od ucisku i dzierży ją wolną i zdatną do swobodnego sądu; winien we wszystkiem przestrzegać przyjętych form i zwyczajów. Społeczeństwu nic po naszych myślach; całą resztę wszelako, jako to nasze uczynki, pracę, mienie i życie należy oddać i poświęcić jego służbom i zastosować do wierzeń ogółu. Tak ów wielki i zacny Sokrates nie zgodził się na ocalenie swego życia za cenę nieposłuszeństwa władzy, mimo że bardzo niesprawiedliwej i niegodnej; jestto bowiem reguła nad wszystkie reguły i prawo nad wszelkie prawa, aby się każdy poddał ustawom, które obowiązują w danem miejscu.
A teraz znów z innej beczki. Bardzo to wątpliwe, czy można osiągnąć tak oczywisty zysk na odmianie przyjętego prawa, jakiebądź by ono było, ile sprawić szkody potrząsaniem go. Rząd kraju, to jakoby budynek z rozmaitych sztuk, spojonych razem takimi więzy, iż niepodobna wzruszyć jednego, aby cała budowla tego nie odczuła. Prawodawca Thuryjczyków nakazał, aby każdy, ktoby chciał albo znieść któreś z istniejących praw, albo ustanowić nowe, przedstawił się ludowi z postronkiem na szyi; w razie gdyby nowość nie spotkała się z powszechnem przyjęciem, miał być natychmiast uduszony. Inny, z Lakonii, życie całe strawił nad tem, aby wydobyć ze współobywateli solenną obietnicę, iż nie naruszą żadnego z jego rozporządzeń. Efor, który tak nieubłaganie zerwał dwie nowe struny dodane przez Phrynisa do instrumentu, nie troszczył się, czy, dzięki tej nowości, dźwięk jest piękniejszy, albo czy akordy brzmią pełniej; dla potępienia wystarczyło mu, iż to jest naruszenie starego obyczaju. To właśnie