Strona:PL Balzac - Kobieta trzydziestoletnia.djvu/10

mont), ich wzajemny do siebie stosunek, nie mają cech jednolitości. Zapewne, gdy rzecz rozgrywa się na tak znacznej przestrzeni lat, i charaktery i stosunki mogą się zmienić; bądź co bądź, dla należytego zrozumienia tej książki nie od rzeczy jest znać jej genezę.
 Mimo tych ułomności, nie dziwmy się, że tytuł Kobieta trzydziestoletnia przylgnął tak do nazwiska autora. Jest on, w całem jego dziele, najbardziej poniekąd „programowy“. Streszcza jedno z tych jego odkryć, o których można powiedzieć że doniosłość ich z literatury rozciągnęła się na samo życie.
 Pierwszą niemal książką, którą Balzac wszedł w literaturę, była Fizjologja małżeństwa. Też znamienny tytuł. Kto, przed Balzakiem, zajmował się małżeństwem? — Nikt. Miłością, owszem; a i to miłością romansową; ale małżeństwem nie. W tych dwóch słowach tytułu tkwił już cały Balzac: każde z nich było zarazem małą rewolucją. Fizjologja, ten naukowy termin w odniesieniu do rzeczy, której pojęcie leżało poza obrębem nauki; to brutalne słowo w stosunku do spraw, wprzód rozważanych jedynie z punktu „harmonji dusz“... Od fizjologji małżeństwa zaczyna się też w tej powieści jego psychologja.
 Tak samo i tytuł Kobieta trzydziestoletnia jest małą rewolucją. Przed Balzakiem kobieta wogóle nie ma wieku. Kochanka jest z obowiązku młoda i piękna; nikt jakoś nie zauważył, że w życiu plecie się różnie. Niejeden może, jak Balzac, pił pierwsze słodycze małości z ust kobiety wyżej lat czterdziestu, ale w literaturze transponowało się to na szesnastoletnią dziewicę, lub raczej wogóle nie było przyjęte określanie wieku. Przez parę stuleci abstrakcyjnej literatury, nie zauważono, że wiek ludzki odbył tymczasem ewolucję. Królowa Nawary, autorka Heptatmeronu, mawiała, że, po trzydziestce kobieta powinna zmienić przydomek piękna na dobra...“ Okropność!
 Przyczyny tej ewolucji (poza rozwojem kosmetyki i hyigieny) są rozmaite. Przedewszystkiem, trzeba powiedzieć, że literatura żyje w znacznej mierze konwencją, konwencja zaś ta szła z Włoch