Strona:PL Arystoteles - Konstytucya Ateńska Arystotelesa.pdf/32

watele, lecz oraz i znakomici politycy, którzy całem państwem prawdziwie po ojcowsku zarządzali. O Teramenesie przeciwnie, nie brzmią zdania pisarzów tak zgodnie, zwłaszcza że działalność jego przypada na czasy burzliwych wstrząśnień i zamieszek w kraju. Kto zatem chce trafić w sedno tej sprawy i wyrobić sobie, w danych warunkach, bezstronny sąd o tym mężu, nie może twierdzić, jak to utrzymują zjadliwie niektórzy pisarze, że Teramenes z zasady sprzeciwiał się każdej ustawie i sprowadzał jej prędki upadek. Owszem popierał on każdą ustawę dopóty, dopóki opierała się ona na sprawiedliwych i prawnych podstawach i przeciw nim nie wykraczała. Umiał się on bowiem, co jest zaletą i warunkiem dobrego męża etanu, zastósować do każdej z tych ustaw. Dopiero wówczas, skoro do ustawy wciskało się jakie bezprawie, nie tylko nie naginał się do niego, lecz występował stanowczo przeciwko niemu.
 XXIX. Jak długo jeszcze szala szczęścia wojennego nie przechyliła się była ani na jedną ani na drugą stronę tak długo utrzymywało się władztwo ludu w Atenach. Skoro jednakże, po nieszczęsnych wypadkach w Sycylii, zwycięscy Lacedemończycy, zawarłszy nadto przymierze z królem perskim, wielce się wzmogli w siły, zmuszeni byli Ateńczycy, obaliwszy rządy demokratyczne, zamienić je na tak zwane rządy Czterystu. Melobios miał wtedy mowę zmierzającą do uzasadnienia tej zmiany. Dotyczący zaś wniosek postawił Pytodoros z Epidzelos. Lud zgodził się na tę zmianę w tem przekonaniu, że król perski chętniej pomoże Ateńczykom we wojnie, jeżeli zaprowadzą u siebie ustawę oligarchiczną. Wniosek zaś Pytodorosa był następnej treści. Lud ma wybrać prócz istniejącej już komisyi złożonej z dziesięciu członków (πρόβουλοι), jeszcze dwudziestu drugich z liczby tych obywateli, którzy już przekroczyli czterdziesty rok życia. Tym tedy trzydziestu mężom poleca lud, aby, celem ocalenia całości państwa, nakreślili zarys nowej ustawy. Przedtem jednakże muszą ci mężowie zaprzysiądz, że uczynią to według swego sumienia i według swej najlepsi wiedzy. Każdemu zaś z innych obywateli, który tylko zechce, ma być wolno swoje własne odpowiednie wnioski w tym względzie postawić, aby owych trzydziestu mężów było w stanie wybrać wniosek najlepszy ze wszystkich. Klejtofon nadto jeszcze inny wniosek postawił. Wniósł on mianowicie, aby tych nowowybranych trzydziestu mężów zbadało gruntownie także prawa z czasów przodków a mianowicie te prawa, które nadał Klejstenes, celem ugruntowania władztwa ludu, a to w tym celu, ażeby i tych praw się poradziwszy, nie omieszkali z tego, co w nich było najlepszego, skorzystać. Dodał przytem, że ustawa Klejstenesa nie była w tak wysokim stopniu demokratyczna, lecz owszem była ona podobna do ustawy Solona.