czy binokularnego z wielkiej odległości, dąży ono stale do jego uzupełnienia przez doświadczenie nabyte, albo nawet odziedziczone.
Wrażenia n. p. świetlne tak są pod wpływem przyzwyczajenia ściśle złączone z wrażeniami przestrzennemi, iż każda zmiana tych wrażeń, lub pozbawienie siatkówki jednego z nich, oświetlanie n. p. figury zwrotnej raz z jeduej, drugi raz z drugiej strony sprowadzić już może wrażenie inwersyi. Dla siatkówki bowiem nie jest obojętne, czy światło pada z lewej czy z prawej strony i t. d.
Żaden z poprzednich obserwatorów nie zebrał równie szerokiego materyału z zakresu inwersyi co E. Mach; pomimo tego jednak utrzymuje on, że daleko jeszcze do wyjaśnienia tego zjawiska i zachęca do dalszych pod tym względem poszukiwań.
III. Szeregi teoryi psychologiczno-fizyologicznych rozpoczyna teorya M. Lange’go. Wciągnął on inwersyę, jako ważny objaw psychiczny, ułatwiający wyjaśnienie uwagi zmysłowej, do rozprawy „Beiträge zur Theorie der sinlichen Aufmerksamkeit und der activen Apperception“ [1].
Inwersya, według Lange’go jest wytworem uwagi zmysłowej, oraz apercepcyi czynnej. Uwydatniają się w niej mianowicie dwa wzajemnie na siebie oddziaływające czynniki, to jest, obraz realny percepowanej figury, jako zjawisko objektywne pobudzające czucie i zjawisko subjektywne nadające temu obrazowi realnemu wyobrażenie wymiaru przestrzennego, podsuwanego uwadze przez współdziałanie pamięci. Przez to zespolenie się wyobrażenia przestrzennego z czuciem pojawia się dopiero ów łudzący charakter inwersyi. Bo podczas gdy czucie realne pozostaje stale jednakowe, wrażenie przestrzenne ulega ciągłej przemianie, zamieniając każdą figurę geometryczną raz na wklęsłą, drugi raz na wypukłą.
Uwaga zmysłowa w ogólnem znaczeniu ma zupełnie ten sam charakter co inwersya. Odnaleźć w niej łatwo te dwa zasadnicze składniki, to jest: czucie realne i wyobrażenie zachowane w pamięci, kojarzące się i asymilujące wzajemnie. Tam dopiero, gdzie występuje ta asymilacya można mówić o pojawieniu się uwagi. Dla tego to czucia nawet względnie słabsze, uświadamiają się częstokroć wyraźniej od znacznie silniejszych, ale niezaasymilowanych przez wyobrażenia przestrzenne. Tak n. p. uświadamiają się bardzo wyraźnie zjawiska znane pod nazwą: „wahań natężenia“, albo wogóle zjawiska zmysłowe pojawiające się peryodycznie.
Drugą współną cechą uwagi zmysłowej jak i inwersyi jest możność
- ↑ Philosophische Studien. Band IV. 405. 1887.
