A ztąd Torquatus i Kwinciusz, który
Od zaniedbanej przezwan był czupryny,
Ztąd Deciusze i Fabiuszowie
Zyskali sławę, którą chętnie wielbię.[1] —
On to Arabów w proch podeptał pychę,
Którzy przebyli Annibala śladem
Alpejskie skały, zkąd zbiegasz, o Padzie![2]
Pod nim, młodzieńce, Scypjon i Pompejusz
Tryumfowali; a było to zgubą
Dla wzgórza, koło któregoś się zrodził.[3] —
Potem, gdy blizko był czas, w którym Niebo
Chciało urządzić świat na wzór swój jasny,
Za wolą Romy, Cezar go był ujął;
A co on zdziałał od Waru do Renu,
To oglądały Izera, Saona,
Sekwana także, i dolina każda,
Które Rodanu wypełniają brzegi.[4]
A czyny jego, gdy wyszedł z Rawenny
I gdy przesadził Rubikonu wody,[5]
Taki lot miały, że język i pióro
Zdążyć w ślad za nim nie byłyby wstanie.
Naprzód swe szyki ku Hiszpanji zwrócił,
Potem w Durazzo przybiegł i Farsalji
Taki cios zadał, że aż Nil gorący
Uczuł jej boleść. Antandrę odwiedził
I brzeg Simois, zkąd wyszedł przed wieki,
I miejsce, kędy Hektor legł potężny.
Potem na zgubę pomknął Ptolomeja
- ↑ Brennus — Wódz Gallów; Pyrrus — król Epiru; — zacięci wrogowie Rzymu. — Titus Manlius Torquatus, surowy Rzymianin, dla miłości ojczyzny, własnego syna śmiercią ukarał. — Kwinciusz Cincinnatus — cnotliwy dyktator, który własnemi rękami uprawiał pole swoje. — Trzech było Decjuszów, którzy dobrowolną śmierć ponieśli, aby Rzymowi zapewnić zwycięztwo. — Wielu było Fabjuszów sławnych czynami swemi; jednym z najgłośniejszych był Quintus Fabius Maximus, który roztropnością swoją i nadzwyczajną rozwagą, za co przezwany był Cunctatorem, zbawił Rzeczpospolitę zachwianą zwycięztwami Annibala.
- ↑ Arabami, czyli Maurami nazywa Justynjan Kartagińczyków. — Po, czyli Pad, bierze początek w górach Alpejskich.
- ↑ Dante urodził się we Florencji, w pobliżu której, we wzgórzystej okolicy, leżało miasto Fiesole, zburzone przez Pompejusza, za przytułek dany sławnemu Katylinie.
- ↑ To jest kiedy zbliżał się czas, w którym świat cały miał być urządzonym jak jedno królestwo, na wzór królestwa niebieskiego; albo też, kiedy zbliżał się czas narodzenia Chrystusa, który miał udarować ziemię pokojem niebieskim; — wonczas ujął władzę najwyższą Juljusz Cezar. — War — rzeka dzieląca niegdyś Gallję cyzalpińską od tranzalpińskiej; Izera i Sarna wpadają do Rodanu.
- ↑ Sławnem jest przejście Rubikonu, niedaleko od Rawenny, w której Juljusz Cezar zatrzymał się był, wracając z Gallji. — Cezar zwrócił się ku Hiszpanji, ścigając wojska Pompejusza pod wodzą Petrejusza, Afranjusza i Warrona. — Durazzo — miasto w Albanji, w którem Cezar oblężonym był przez wojsko Pompejusza. — Przy Farsalij Cezar zbił na głowę Pompejusza, który szukał przytułku na brzegach skwarnego Nilu, u króla Egiptu, Ptolemeusza. — Au-tandra — miasto we Frygji mniejszej; Simois — rzeka w pobliżu Troji — kędy Hektor legł potężny. — Cezar, pobiwszy Ptolemeusza, odebrał mu królestwo i oddał je Kleopatrze. — Juba, król Maurytanji, około którego po bitwie Farsalskiej, zebrały się resztki wojska Pompejusza, pod dowództwem Scypjona, Katona i innych. Na zachód od Włochów leży Hiszpanja, gdzie Cezar dopadł i pobił dwóch synów Pompejusza i tem położył koniec wojnie domowej.
