Strona:PL Alighieri Boska komedja 521.jpeg

 8. W Pieśni XXI. Czyśca Stacjusz objaśniał Dantemu, że góra Czyśca, począwszy od miejsca, gdzie jest brama prowadząca do wnętrza jego, wolną jest od wszelkich zmian atmosferycznych: że nie masz tam ani wiatrów, ani rosy, ani mgły, ani deszczu; a więc niepowinnoby być i rzek, które według teorji naszego Poety żywią się parą wilgotną, która wznosi się z wód oceanu i opada na ziemię w kształcie deszczu (Pieśń IV. Czyśca). Tymczasem na wierzchołku góry Czyśca, w Raju ziemskim, Dante widzi płynący potok i drzewa uginające się od wiatru; dziwi go to i wątpić mu każe o prawdzie słów Stacjusza.
 9. To jest, począwszy od bramy Czyśca, o której mowa w Pieśni IX. Czyśca.
 10. Matylda objaśnia, że uginanie się i szum drzew pochodzi nie od wiatru, jak bywa na naszej ziemi, ale od wirowego, a nieustannego ruchu powietrza, który jest skutkiem wirowego także ruchu pierwszego nieba w około nieruchomej ziemi (według teorji Ptolomeusza).
 11. Tak więc zdaniem Poety, wszystko na ziemi rodzi się z nasienia, którego jeżeli nie można dojrzeć na ziemi, spada ono niewidomie z wyżyn ziemskiego Raju.
 12. Lete — rzeka niepamięci; Eunoe — dobrej myśli. Człowiek niepierwej odzyskać może pamięć dobrych uczynków, aż utopi w zdroju niepamięci grzechy i występki swoje.