Za czwartym razem tył podniósł do góry,
A przód okrętu do głębi zanurzył,
Jak to się widać komuś podobało,[1]
W końcu się morze nad nami zawarło.“[2]
1. Pięciu złodziei Florentczyków widzieliśmy w poprzedzającej pieśni, a mianowicie: Cianfa, Donati, Agueto Bruneleschi, Buoso degli Abati, Puccio Sciancato i Francesco Cavalcante.
2. Dante przepowiada Florencji, że skutkiem panującego w niej politycznego nierządu i moralnego zepsucia, spłyną na nią nieszczęścia, gwoli nienawidzącym ją nieprzyjaciołom i zgodnie z życzeniem ziem jej podległych, z pomiędzy których wymienia tylko Prato.
3. Dante lęka się puszczać wodze myśli swojej, wspominając nawet o mękach, które widział w tym ósmym dole Malebolgi, ażeby niestracić rozumu, owego Skarbu, którym go obdarzyła dobra gwiazda jego, albo ktoś lepszy t. j. Opatrzność Boska.
4. Świętojańskie robaczki, albo świecące muchy, bardzo pospolite we Włoszech, zjawiają się latem i wieczorem, kiedy muchy ustępuią miejsca komarom.
5. O prorokach Elizeuszu i Eliaszu czytamy: „I stało się, gdy oni przed się szli rozmawiając, oto wóz ognisty i konie ogniste rozłączyły obu i wstąpił Eliasz w wichrze do nieba.“ — „Potem szedł ztamtąd (Elizeusz) do Bethel. A gdy szedł drogą, dzieci małe wyszły z miasta, naśmiewały się z niego i mówiły mu: idźże łysy, idźże łysy!“ — „Który obejrzawszy się ujrzał je i złorzeczył im w Imieniu Pańskiem. — Przetoż wyszedłszy dwie niedźwiedzice z lasu,
- ↑ Poganin Ulysses niechce niby wyraźnie powiedzieć, że zguba jego była zrządzeniem woli Jedynego Boga, i tylko napomyka, że się to widać komuś podobało (com’ altrui piacque).
- ↑ Niewiadomy jest z pewnością koniec Ulyssesa; wszakże Pliniusz i niektórzy inni twierdzą, że w czasie żeglugi morskiej utonął.
