Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 691.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.
A


a-, an- (str. 1); a- przed spółgłoskami, an- przed samogłoskami, przedrostek grecki przeczenia (‘bez’, ‘nie’), w licznych złożeniach (nawet łacińskich, por. a-normalny i i.): a-teusz (powtarza mylnie łacińską końcówkę; raczej *atej, por. ateizm, franc. athée), a-patja, a-sbest, ‘niezgaśny’, a-metyst, ‘nieopiły’, a-tom, ‘niedziałek’, a-mbrozja, ‘bezśmiertne’, a-sfalt, ‘niełomny’, a-tonja, ‘bezsił’, itd.; an-onim, ‘bezimiennik’, an-alfabeta, ‘niepiśmienny’, an-organiczny, itd. W łac. in- (im-, i-): in-walida, ‘niemocny’, im-mortalis, ‘bezśmiertny’, i-gnorant, ‘niewiedz’, itd. W niem. un-, w niezliczonych złożeniach: un-rein itd. W ind. jak w greckiem. U Słowian powtarza się jako ą-, u- (nie ę-, ję-, jak twierdzono), w cerk. ą-rod, ‘niedbały, głupi’ (rus. jurodiwyj, o ‘obłędzie religijnym’), ubogi, ‘bez-bog(actwa)’. Od tego przeczącego grec. an- (a-) odróżniaj grec. przyimek ana, ‘na’: ana-tom, ‘rozcinacz’, ana-liza, ‘rozkład’, am-bona, ‘wstęp’, itd. (przeciwne kata-, np. katarakty, katoda itd.). Jest i grecki przedrostek a-, równy słowiańskiemu są-, np. a-lochos = cerk. są-łog, ‘małżonka’ (‘spółleżąca’; por. są-siad itp.).


B


baba (str. 9); babsztyl, złożenie z s(z)tylać, ‘kuleć’ (p. sztykut); babiński, nie babski (jak siestrzyński, macoszyński, macierzyński).

bażyć się (str. 18); pień bag- powtarza się może w lit. boginti, ‘nieść’ (przestawka z gabenti?), pewniej w celt. bag, ‘walka’, bagim, o ‘sporze’, nord. bâgr, ‘przeciwnik’, baegja, ‘sprzeciwiać się’, staroniem. bāgēn, ‘spierać, kłócić się’.

bąk (str. 19); oboczne z u, p. buczeć, i dodaj bukać; »gdy mu w brzuchu barzo buka«, w Marchołcie 1521 r.

bryndza (str. 43). Słowa pasterskie, jakie od Rumunów-Wołochów poprzejmywaliśmy: bryndza i bundz (dwie odmianki jednego słowa?), strąga (p.), urda (p. zwurdzić), miały się wszystkie dostać Rumunom od pasterzy albańskich; »brendza, ser wołoski«, wymieniany w aktach dubrownickich w 14. wieku.