wano (?). Są tykwy i od tykania, ‘bójki’: »nuż w tykwy« (t. j. ‘za łeb’), u Potockiego, żartobliwie.
tyle, tyleż, tylko; tyli i tyci z mnóstwem odmian; tyloletni; zastąpiło (wedle ile, ilko) dawne toľ, toliko, u wszystkich innych Słowian ogólne; jest i tele, telko, teli (wedle jele, jelko), brak tolko (jak i togo nie mamy już od 14. wieku: tego wedle jego). Już w biblji obok zwykłego telko a rzadkiego teleż: tylko, tylkiej i tylkież (tyleż) ‘tylekroć’; tyle na początku 15. wieku w rotach. Inni Słowianie zachowali tolko, tol’, do dziś, cerk. tolik (‘tyli, tak wielki’), toliko, ‘tylko’, toliżde, ‘tylekroć’; czes. toliko, ‘tyle’. Urobione od zaimka wskazującego (p. ten); tak samo lit. tōlei, ‘dotąd, tak długo’, łac. talis, ‘taki’.
tył, tyłek, tylec (noża, i ‘puginał’), tylny; potylica; zatyłek; tylczak, ‘nosacizna u koni’; tylczyk w 16. wieku, ‘nóż’, jak czes. tylec. Od tyć (p.), o ‘grubości’; tył znaczy pierwotnie ‘kark’, cerk. tył, tak samo u innych Słowian; znaczenie ‘zad’, ‘zadni’, dla nas charakterystyczne, obce np. Czechom, zapowiada się już w psałterzu i biblji: »tył podali«, »z tyłu«. Urobione od tyć przyrostkiem -ł, grec. tylos i tylē, o wszelkiej ‘narośli’, ‘nabrzmieniu’, nawet o ‘poduszce’; lit. tūłas, ‘niejeden’, prus. tūlan, ‘wiele’, odbiega nieco znaczeniem.
tymf, tynf, dawna ‘półzłotówka’, przezwana od mincarza Tümpe za Jana Kazimierza; tychwy, ‘grosze’, Potocki chyba dla rymu do »lichwy« urobił.
tymian, tymianek, ‘macierzanka’, z niem. Thymian, z grec. łac thymiama; inni Słowianie wprost to z grec. przejęli.
tyn, ‘płot, mur’, nazwa miejscowa Tyniec; prasłowiańska pożyczka z niemieckiego: górnoniem. Zaun z zūn, dolnoniem. i nord. tūn, ang. town, ‘miasto’ (tine, ‘tynić, grodzić płotem’), z celt. -dūnum, ‘gród’, we złożeniach: Lug-dunum (Lyon), Augustodunum (Autun), Carrodunum (t. zn. Kamieniec). Serb. tin, tinjiti, czes. týniti, týnka, o ‘płocie, grodzeniu’, do dziś, jak i rus. tynit’. U nas zapomniane zupełnie, prócz narzeczowego tynianka, ‘deseczka płotu’.
tynk, tynkować, ‘wyprawiać ścianę’, ale już w 16. wieku i o twarzy: »tynkują (‘pokoszczą’) twarze, bielą lice«; z niem. Tünche, tünchen, u murarzy, a to z łac. tunica, ‘suknia, t. j. powłoka’; łac. tunica (i grec. chitōn) wyszły z semickich języków (kithuna itp.).
typ, typowy, typiczny, z łac. typus, z grec. typos, właściwie ‘uderzenie, wycisk, kształt’.
tyr, ‘przytyk’; z włos. tiro, ‘rzut, strzał, pociągnięcie’. Por. nasze tyrbuszon z włos. tirabussone, »korkociąg«, albo raczej z franc. tirebouchon; dalej tyrada, franc tirade, właściwie ‘ciąg, ustęp, frazesy’; tyraljer, franc. tirailleur; wszystkie te słowa romańskie (tirer, ‘strzelać’) poszły z niem., ang. tear, niem. zerren, ‘ciągnąć’. Dziś tyr nieużywane niemal, w 17. wieku ogólne, o ‘przytykach’: »mierżą cię satyry... iże w nich są tyry«, »grubych mi nadał tyrów«, ‘sromoceń’; Piekarski pisze z włoska: »tyr nazywa się i ubiciem w cel z rusznice«, »na ten tyr wyrychtowawszy armatę«.
tyrać, terać, ‘gubić, niszczyć, marnować’ (czas, lata, itd.), we związku z turać, poturać; serb. turati, ‘pchać’ rus. turit’.
