Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 576.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

szupina, szupinka, ‘łupa, plewa, strączek’, u Czechów szupka, szlupka, szupina; z niem. Schuppe.

szur, szor, szar; szurem; szurny, ‘krzywy, spadzisty’; »do groblej posurno«, r. 1573; »że niejednaki wiersz i nie poszurny« (‘gładki’), Potocki; p. szar.

szurny, p. szur.

szurpaty, ‘nastrzępiony’ (o kurze, gęsi; o korze), por. szarpać; czes. szerpiwý, ‘szorstki, chropawy’; słowo pokrewne z chropawy (p.).

szurzy, szurzego, ‘szwagier’; po 16. wieku u nas zapomniane, gdy szurin do dziś na Rusi w obiegu ogólnym; prasłowo; cerk. szur’, szura, szurin (zawsze tylko o ‘bracie żeninym’, nie o byle ‘szwagrze’); wywód nieznany (kpina ?).

szus, szusowaty, z niem. Schuss od schiessen; jest i sus, np. o ‘skokach końskich’; sz- i s- mieniają się.

szust, szustać, szusnąć, szuścieć, szustać się, tyle co szastać, o ‘hałasie, szumie’ (»szustem szmer igrał«, Potocki); w 17. wieku szustać ‘odmieniać’: »wolność na niewolą szustać«, »szusta z nim na płaszcz«, »panny jako konie szustać«, Potocki, »śmierć z żywotem szusta«, 1650 r., i na tem polega nasze dzisiejsze oszust (p.); por. słowień. szusztati, czes. szustieti, ‘szumieć’, szust, ‘szmer’, szusta, ‘błazen’ i ‘wahający się’, szustot, ‘szmer, hałas’, »nieco se szustlo«, ‘coś się zdarzyło’; serb. szusztati, szusznuti, szuszkati, ‘szumieć’, szusznjak, szusznjar, szuszkor, o ‘krzewinie’.

szust, szustman, szustokor, dawne stroje damskie, w 17. i 18. wieku; z franc. justement, justaucorps, o »kształtach«, t. j. ‘stanikach’.

szuszki, zamiast suszki: »niech balsamem zaprawuje szuszki«, Potocki. P. suchy.

szuszwał, ‘strzępy, sople’, czes. chuchwal (ch i sz wymienne), »(dla nosa) są szustwałem łapki«, Potocki; prasłowiańskie. Ale szusfał, szurcfał, słowo niemieckie, z Schurzfell, ‘fartuch skórzany’ (p. szorc). Oba słowa, narzeczowo i susfał, niby jedno, choć całkiem sobie obce.

szut, ‘błazen’; dziś tylko na Rusi, szut, szutit’, ‘żartować’, słowień. szutec, ‘błazen’. U nas w 17. wieku ogólne: »niech z błazna będę szutem«, »nie szuć kmotrze«, ‘nie żartuj’, Kiermasz (około r. 1610); szutnia, ‘fraszka’: temu szutnią korony«, Potocki; p. szust, szustać (?); ale może należy i do szuta (p.).

szuta, o ‘owcy’, szuty, ‘gomoły, bezrogi’, narzeczowe siuta, ‘owca’: »by siuty schowała« (radzi dziecko matce, której wilk owce pokąsał), u Reja w Zwierzyńcu; siuchna, siusia, siusiecka, ‘owca’ (ludowe); z przedrostkiem ko-: koszut, ‘cap’ (słowackie, nazwisko L. Koszuta, słynnego Węgra); ogólnie słowiańskie: słowień. sztula z szutula, ‘bezroga krowa’, bułg. »szuta koza«, ‘bezroga’ (szuto, ‘małowato’, szutal’, ‘nóż z krótkim trzonkiem’).

szuter, szutr, szutrowy, szutrować, o ‘żwirze’, z niem. Schotter, schottern.

szuwar, ‘sitowie’, serb. szewar, rus. szuwar; u nas w 17. wieku z Rusi, węg. sivar; siwarnik, nazwa ptaszka, niby »trzcianka«.

szwab, p. swoboda; nazwa konia (jak fryz); nazwa owadu ‘blatta’, jak u Serbów albo u Czechów, co tem łatwiej, że owad ten i po niemiecku Schabe się zowie; szwabach,