trach); cerk. strach, itd.: zgrubiałe do strad-, p. stradać.
stradać, postradać, ‘stracić’; dawne stradza, ‘szkoda, strata’, stradny, ‘nędzny’, »stradniku nędzny«, w legendzie Błażejowej około r. 1400, »stradna jesień« (dalsze urobienie w rus. strast’, ‘męka’, np. Pańska); prasłowiańskie; por. strach, p. trata (?); cerk. stradati, strażdą, strast’, rus. strada, ‘praca we żniwa’, czes. postrádati, łuż. bez s-: tradać.
stradjota, stradejeta, ‘jezdecka szata krótka’, w 16. wieku (1552 i częściej); jak karwatka, brandenburka, rajtarka, katanka, przezwana od żołnierza co ją nosił, włos. stradiotto (z grec. stratiōtes): ‘żołnierz na żołdzie weneckim’ (z Epiru czy Albanji).
stragarz, ‘belka’, z niem. Träger, z dodanem s-, jak w strukczaszy. Natomiast stragan, straganiarka, z niem. Schragen, ‘buda, jatka’; w 15. wieku (u Stanka) sraja, ‘mary’; sragi i stragi u rzeźników.
strata, p. trata.
strawa, strawny, niestrawność; pierwotnie ‘stypa’: »strawę« wyprawiają r. 454 nad grobem Atyli; u nas jeszcze w 15. wieku ‘stypę’ tak nazywano; p. truć; w przekleństwach (psia strawo itd.) i później to znaczenie przebija; wkońcu: ‘pokarm’; strawica (u Reja i i.), strawne, ‘wikt’, strawować, ‘utrzymywać, chować’; strawca, ‘marnotrawca’; czes. rus. strawa, ‘potrawa’. Por. trawa.
straż, dawniej straża, jeszcze dawniej (w 10. do 13. wieku) stróża (‘obowiązek czuwania i ruszania na pomoc’) i starża (z pierwotnem następstwem brzmień); strażnik, strażnica; nowe: strażak, strażacki, wedle innych na -ak (jak rybak); p. stróż. Uchodzi z powodu niepolskiego ra za pożyczkę z czes. stráż, stráże, ale to nie rozstrzyga, skoroż takie ra, ła, zamiast ro, ło, i w innych słowach zachodzi (por. władać).
strąga, ‘owczarnia’, od 15. wieku na Podgórzu od pasterzy wołoskich, jak i na całych Karpatach (słowac. rus. strunga); z rumuń. strungă, co wywodzą z albań. sztrunge, ale i to słowiańskie (?; serb. struga); p. strząc i por. strąk.
strąk, strączki (»groch w strączkach«), strączysty; u innych Słowian nie ‘łupiny’, lecz ‘kiści’, ‘korzonki’; u Serbów struka, ‘rodzaj’, dwostruk, ‘podwójny’ (jak dwogub); u nas: stręczyć, stręczyciel, nastręczać, »co stręczniejsze zamki«, Leopolita (u innych: »sposobne«). Pień strek-, strok-, z nosówką; p. strzykać, stroka; czes. struk, struczný, ‘krótki (ściśniony)’.
stredź, ‘miód’, w biblji i psałterzu: »słodsze nad stredź« (w puławskim mylne strzedź), »z opoki strdzi nasycił je» (»z opok miodu«, puławski), »słodczejsza nad miód i nad stredź« (»nad strzedź i płast«, puławski), »ziemię płynącą mlekiem i strdzią«, biblja, »żemła ze drdzią (»z miodem«, u Leopolity; w »ze drdzią« s- odpadło, jak w rdzeń, p.); stredź u Stanka 1472 r. (‘patoka’?). Prasłowo; cerk. strŭd (rodzaju męskiego), słowień. strd, czes. stred, strdí; p. struga.
strefa, ‘pas, smuga, warstwa’, strefowy, strefować i strefić, strefisty; z niemiec. Streifen, skąd i nowe sztryple.
stręczyć, p. strąk.
*strobić, tylko we złożeniach: postrobić, ‘posilić’; w psałterzu: »nie postrobion bądź człowiek« (»po-
