Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 529.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

grec. skōr, ‘łajno’, skoriā, ‘żużel’, nord. skarn, ‘gnój’.

srebro, srebrny, srebrnik, posrebrzany, itd.; zamiast śrzebro, śrzebrzny (bo śrz- stale od 16. wieku w śr- przechodzi, średni itd.); u ludu śrybło, srebło, ze zwykłem rozpodobnieniem, chociaż należałoby raczej oczekiwać: *ślebro, bo prawidłowo pierwsze z dwu r ulega odmianie. U Kaszubów strzybro i strzybło. Prasłowo; cerk. sĭrebro, rus. sierebro, małorus. sribło, łuż. slebro; lit. rozpodobnione sidabras (łotew. sidrabs), prus. sirablis (z polskiego?); goc. silubr, niem. Silber. Nazwa spólna tym trzem językom, obca zupełnie wszystkim innym Arjom, — nie jedyna zresztą tego rodzaju (por. tysiąc i i.). Już biblja waha się między srzebro a srebro, srzebrny a srebrny, rz jednak przeważa.

srena, r. 1500, ‘skrzynia’, z niem. Schrein.

srogi, srogo, dawniej srodze; srożyć się i srożeć; srogość; nasrożyć; cerk. srag wskazywałoby pierwotne *sorg-, lecz na Rusi niema *sorog, jest tylko strogij, ze wsuniętem t; u Czechów brak słowa. Jeżeli, wedle cerk. srag, pierwotne było *sorg-, toć to lit. sergu, ‘choruję’, sarginti, ‘rozchorować (kogo)’, łotew. serga, ‘choroba’ (z wokalizacją e—o), iryj. serg, ‘choroba’, sergaim, ‘usycham’.

sroka, seroka już w 16. wieku, serokos u Cygańskiego 1584 r., t. j. srokosz (u nas i u innych Słowian, np. Łużyczan); sroczka; srokaty (pod wpływem słowa pstry i pstrokaty); z nazwą serokopytnik por. rus. sorokoput o tym samym drapieżnym ptaszku (‘dzierzbie’). Sroka z *sworka; cerk. swraka (na Południu i sraka, straka, szwraka), załabskie sworka, ale na Rusi soroka, nie *sworoka. Bez w i na całej Litwie: lit. szarka, ‘sroka’, prus. sarke; porównano i albańskie sore, ‘wrona’, i grec. koraks, ‘kruk’, — oboje nadto wątpliwe. Pień swer-, ten sam co i w świerszcz i w ćwierkać. Różnica co do sw- i s- powtarza się i w zupełnie innem słowie, lit. szarkas i szwarkas, ‘płaszcz’, cerk. sraka (z *sorka, rus. soroczka), ‘koszula’; u nas to nieznane, tylko na Południu i u Rusi; cerk. i sraky (stąd ma być pożyczone nord. serkr, ‘koszula’, anglosas. serce, ‘pancerz’, fińskie särk, ‘koszula’; czy nie odwrotnie?).

srom, sromny, sromać się, sromota, sromotny, sromocić; (sromież), sromieżliwy, w biblji sromieżliwość, ‘wstyd’, ale sromiężliwy, sromięźliwy częstsze w 15. i 16. wieku; cerk. sramężiw i sramężliw, urobione od *sramęga-sromięga, którego dawne teksty już nie znają; *sramoga toż, słowień. sramożliw; cerk. sram, u innych Słowian i stram, ze wsuniętem t (nawet w rus. stram i sramnyj obok rodzimego sorom); Czesi słowa tego wcale nie znają, byłoby *sram. Prasłowo; brak go zupełnie w lit.; pers. szarm, ‘wstyd’, niem. Harm, ‘zgryzota’.

ssać, częstotliwe sysać, wysysać; ssak; ssawka; osesek albo ossię (t. j. ‘prosiątko, które jeszcze ssie’, r. 1500 i 1564; por. czes. ssele, o tem samem znaczeniu); cerk. sŭsati, rus. sosať; od tego samego - pochodzą wkońcu i lit. sukti, i łac. sugere, i niem. saugen i saufen. Obok postaci z s- są i postaci z c-, już całkiem dziękonaśladowcze: cyce, cycki, czes. cec(l)ati, cicati, niem. Zitze. Słowiańskie sŭsati wywodzą