Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 521.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

głyj, czes. smażiti, smah, ‘znak wypalony’, smahlý, ‘wyschły’.

smak, smakować, smaczny, niesmaczny, itd., wielkopolskie smaka (tak już w 1500 r.); smakosz; smakowity i smakowniczek, w 17. wieku; nowe: smakołyk; u Czechów szmak (u Słowieńców żmah); z niem. schmecken, (Ge)schmack.

smalić, smalnąć, »duby smalone« (na Rusi jełowyje!), »smalić cholewki« (‘zalecać się’, od 18. w.); z wokalizacją o: smoła, smolny, smolisty, smoluch, smołka, i o ‘djabełku’, smołowy, Smoleńsk; z ch: ochmalić, ‘uderzyć’ (już w 16. wieku); wokalizacji e niema, jak i przy smag-, smog-, co od tego samego pnia; na Litwie z w, nie z m, swełu, swilti, ‘smalić’, łotew. swals i swala, ‘para’, niem. schwelen (o powolnym, smolnym ogniu), swalm, ‘para’, nord. svöla, ‘wędzić’. Słowo zachodniosłowiańskie (brak go w czes.); na Małej i Białej Rusi z polskiego.

smar, smarować, smarowidło, z niem. Schmeer, schmieren.

smard, smerda, p. śmierdzieć.

smark, smarkać, smarkacz, smarkle, smarkaty, zasmarkany; prasłowo; cerk. smrkati, o ‘wciąganiu, wsiąkaniu’ (rus. smorcz, o ‘deszczu-wichurze’), u innych Słowian i ze zwykłą wymianą sz- i c-: serbskie szmrkati, szmrk (‘niuch tabaki’; ‘sikawka’), słowień. cmrkati, ‘cmorkać’; lit. z g: smurglis, ‘smarkle’, smurgas, łotew. smurga, ‘brud’; g i u Słowian po narzeczach, rus. smorgat’.

smar-z, smardz, prasłowiańska nazwa ‘grzyba’, odmienna po narzeczach co do spółgłoski; czeskie smrczek (serb. smrczak) i smrh, smrż, łuż. smorża, rus. smorczok. Pozornie łączy się (szczególniej w czeskiem) z smargnąć, smyrgnąć, szmergać i szmyrnąć, o ‘rzucie, ruchu’.

smatruz, ‘stragan, kram’, smatruźnica, ‘straganiarka’, z niem. Schmetterhaus, dosłownie: ‘paplanina’.

smętny, smętek, zasmęcić (mylne smętarz, p. cmentarz); oboczne do smutny, smutek, zasmucić; p. męt; smętek i nazwa ‘złego, trapiducha’; smęcien (jak winien).

smilstwo, w 15. i 16. wieku, z czeskiego, o ‘nierządzie’; prasłowiańskie; cerk. smilnoje, ‘cudzołostwo’, czes. smilný, ‘wszeteczny’; na Litwie smil- tylko o ‘smaku’, smaiłus, smilius, smilinti, o ‘wybrednym w jedzeniu, co lubi łasować’, smilis i nazwa ‘palca’; na pień z e wskazuje smałstumynai, ‘łakoci’. Tu należą wszelakie nazwy roślinne, prasłowiańskie smil (dziś na Bałkanie głównie) i smełd-, smołd-, u nas smłód, co bynajmniej nie czeskie (u Czechów przecież smldí; to jedyne przejął od nich Stanko 1472 r., smłdnik), nazwy dla ‘peucedanum’, ‘laserpitium’ i innych baldaszkowych; są podobne w niemieckiem, Schmiele (prus. dzisiejsze Samlotten pożyczka z naszego smłód), są i litewskie (pominąwszy smiltis, ‘piasek’, od suchości nazwany ?), które zapisywam, nie objaśniam.

smok, smoczy; czasownik: smoktać, smochtać, smoknąć, i cmokać, cmoknąć; używa się i o ‘ssaniu’ (smok, ‘wąż u pompy, syfonu’); ‘wąż’ bajeczny, przezwany od połykania, i może od tego pnia, od którego (nam zresztą obce) prasłowo: lit. smak-ra(s), ‘podbródek’, ind. śmaśru- (to samo). Brak postaci smek-. Cerk. smok, ‘wąż’; zresztą głównie na Za-