Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 505.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

(‘dziś’) i heuer (‘latoś’), z hiutagu, hiujāru; grec. ekeī, ‘tam’, łac. cis, ‘tu’ (przeciwne trans).

siabr, ‘uczęstnik’, w 15. wieku, w przemyskim Żywocie Jezusa Chr., zresztą tylko w zabytkach »litewskich«, np. w Statucie litew.; z rus. siabr, z prasłowiańskiego pierwotnego *sębr, ocalałego z nosówką jedynie w rumuń. simbra, z czego węg. cimbora, ‘kamrat, towarzysz’; lit. sebras taka sama pożyczka jak nasze siabr albo estońskie söbber, z ruskiego. Rumuńskie wywodzą z grec. symbolē, ‘umowa’; w istocie to prasłowo, por. nazwę pruskiego szczepu Sambów, co urobiona przyrostkiem -b od *sem-, ‘razem’ (p. są-) i znaczy niby niem. Sippe, ‘ród’.

siać, skrócone z *siejać, jak dziać z dziejać; sieję; siejba; częstotliwe siewać (wysiewać, itd.), a stąd siew, posiew, siewba, siewca i siewacz; siewka w 16. i 17. wieku nazwa gry w kostki, a stąd przenośnie o wszelkiej ‘niestateczności’: »igrane rzeczy świeckich siewki«, »póki świata, póty takiej z nami siewki«; siewka i nazwa ptaka, ‘charadrius’, lub siejka, siejocha, siewniczka (siennica), i o ‘kuligu’; hreczkosiej. Tylko u nas *siadło (do siania), siedleczka, ‘szufla do wiania zboża’; »miasto siedleczki albo wiejaczki plewę odwiewała«, roku 1597 (por. »siejeczka albo wiejeczka« r. 1500, dziś ludowe siedlacka i siedlecka), w 15. i 16. wieku i siedlącka (r. 1426), sierdzącka, sierlęczka u Leopolity (rl zamiast dl bywa nieraz). Prasłowo; cerk. sěti, sěją, i sějati; lit. sēti, sēju; łac. sā-tum, sē-vi, do sero (zdwojonego, z *siso), goc. saian (säen). P. siemię; *sieć.

siadło, siedlisko, p. siedzieć; ale siadły, ‘krępy, twardy’, piszą w 16. i 17. wieku zamiast zsiadły (»mleko siadłe« również).

siano, sianożęć i sianokos, sienny, siennik (‘wór wypchany sianem’, ale w 16. wieku i ‘kosiarz’!); prasłowo, lit. szienas, ‘siano’; jest narzeczowe grec. koina, ‘siano’ (?). U wszystkich Słowian tak samo: cerk. sěno, i t. d.

siara, siarka, siarnik, siarczany, siarczysty; oboczna postać do szary (p.); siara i ‘pierwsze mleko krowy’ (przed samem ocieleniem), również od koloru; »siara albo zsiadłe mleko«, r. 1500.

siągnąć, pień sięg- i sąg-; jest i siąg(a), tyle co sążeń; p. sięgać.

siąkać, p. sączyć (pień sięk- i sąk-).

siąpić, o deszczu, ‘mżyć’; pień sięp- i sąp- w sęp, od pochmurności, posępności pogody (?); p. siepać.

siąść, siędzenie, p. siedzieć.

sidło, sidełko (zamiast sidłko), usidlić, od pnia si-, ‘wiązać’; prasłowo; lit. sieju, sieti, ‘wiązać’; ind. sjati i si-nāti, ‘wiąże’, setu-, ‘więzy’; grec. himas, ‘rzemień’, łac. sae-ta, ‘szczeć’, starosas. sī-mo, ‘więzy’, niem. Sei-l, ‘powróz’. Mnóstwo urobień w litewskiem: sietas i saitas, ‘powróz’, saitai, ‘więzienie’; prus. larga - saitan, ‘puśliska’, lit. sija, at-saile i atselis, o wszelakich wiązadłach, łotew. saiklis, ‘powrósło’. Równie liczne są urobienia słowiańskie dla nazw ‘wiązania’: sitowie, zbiorowe (od sit, sicie), nazwane, tak jak i łącze, od ‘wiązania’ (czemu obok łyka służyło); sieć, siatka (lit. saitas, to samo co sidło); dalej siła (niem. Seil; siła od ‘wiązania’, jak duży, dęgi, od ‘łączenia’). Sit(owie), sieć, siła,