sączyć, np. łzy, sączyć się, o krwi, wodzie; od sonk-; senk- w słowach siąkać (się), wysiąkać, wsięknąć. Prasłowo, u wszystkich Słowian; zamiast naszego wysiąkać mają częściej usiąkać się; lit. senka, ‘opada’ (o wodzie), sunkti, ‘wyciskać wodę’, sunka, ‘sok’, sunkus, ‘ciężki’. Pień sek- (p. sok) w czasie teraźniejszym przybierał nosówkę: senk-, u Słowian, nie w lit., gdzie jeszcze bezokolicznik sekti, sekłus i sēklius o ‘mieliznach’; ind. a-sak-ra i a-saś-czat, ‘nieosiąkający, niewysychający’.
sąd, sędzia (z *sędzi, jak pani), sądowy, sądownictwo, przysąd (‘opłata sędziemu’), sądzić, odsądzić, zasądzić i t.d.; »sądny dzień«; dawniej sędzić, podsędek, por. imię Sędziwój, Sandomierz (t.j. Sędomierz z zachowaniem dawnego an). Prasłowiańskie, obce Litwie; cerk. sądiji, ‘sędzia’, sążdenicę nazywały się »rodzanice«, feje, niby Parki, co o losach nowonarodzonego rozstrzygały, osądzały je na zawsze. Dosłownie sąd znaczy ‘wyrok, orzeczenie’, i należy do pnia sen-, ‘mówić’, istniejącego w cerk. sęt’, ‘mówi’, sęt, ‘rzekł’; powtarza się może w słowień. pre-sen-etiti, ‘zamawiać, urzekać’. Inni zestawiają lit. samdas, ‘najem’, ind. samdhi-, ‘złączenie’, i samdhā-, ‘przymierze, obietnica, ślub’, od przyimka sam- i pnia dhā-, dē-, ‘czynić’.
sąd, sędu, sądek, ‘naczynie’, jeszcze w psałterzach stale z podwójnem ss-: ssąd, ssędy, w biblji obie pisownie częste; rus. sosud (por. rus. sosat’, nasze ssać); w 16. wieku stale używane: »drewniane sędy«, »sędy albo faski«, »sześć sędów« (w cudzie w Kana), »przelać w insze sędy«, »zebrali ryby do sędów«. Por. lit. indas, ‘naczynie’, od przyimka in (‘we’) i pnia dē-, ‘wstawić, włożyć’; w lit. i słow. podobnych złożeń z takiem d- więcej, np. obdo, ‘naczynie’. W cerkiewnem jest jeszcze i pierwotne sąd, ‘narzędzie’; od niego rus. sudno, ‘okręt’, a stąd u nas sudno, w 16. i 17. wieku.
sąg drzewa; posąg, posążek, pierwotnie ‘słup drewniany’, ubóstwiany trybem słowiańskim; posągowy. Pień song- w rzeczowniku, sięg- w czasowniku (p. sięgać); sążeń, w dawnej odmianie drugi przyp. liczby pojed. sążenia, liczby mn. sążeni, sążań, sążeń, sążon (jak jelon, kmiot), sążoń (?) lub sążeniów; sążeń zamiast siążeń, jak rus. sażeń zamiast sjażeń; przymiotnik, jeszcze i w 18. wieku, sążenisty, dziś sążnisty (wedle sążnia).
scelować, ‘złatać, uzupełnić’, w 16. wieku, u Reja i Miaskowskiego: »zdarte scelowawszy sieci«, »rzecz starą scelować«, »bo ją łatwie potym scelujesz«, r. 1584; z czes. scelowati od celý, ‘cały’, więc ‘całem czynić’.
scena, sceniczny, scenarjusz, z łac. scena, a to z grec. skēnē, ‘namiot’ (por. sień).
schab, częściej w liczbie mnogiej: schaby, ‘mięso wieprzowe przy żebrach’; obce ?
schnąć, schnięcie, wyschły, od pnia sěch-, w postaci z au: suchy (p.); prasłowiańskiemu sǔch- odpowiada lit. susti, ‘parszywieć’, łotew. sust, ‘schnąć’, ind. śuszjati, ‘schnie’. Częstotliwe z wydłużeniem: pod-, u-, wy-, zasychać. Czasowniki na -nąć przedstawiają nieraz pień w podobnej postaci, por. oślnąć (ślepy), ogłchnąć (głuchy), rznąć, ulgnąć.
scyzoryk, z łac. scisorium (por. scissura od scindere, ‘krajać’), franc.
