‘szpara’ (np. w murze), ‘szrama’ (na twarzy), rysować się, ‘rozpadać się’; rys, ‘znak, cecha’, »rysy twarzy, charakteru«, zarys czegoś; rysować, ‘robić rysy’ (»djament rysuje szkło«), lub (por. niem. Abriss) ‘kreślić piórem, malować, wyobrażać’; rysunek, rysunkowy, rysownik; w tem znaczeniu, Niemcom mniej znanem, przeszło od nas do Moskwy, ale tam i wznowiono: risowať; risowat’ sia, ‘puszyć się’. Tu należy i rajsbret i rajscajg, niem. Reissbrett, Reisszeug, z reissen, ‘rysować’.
ryś, ‘lynx’, r. 1500 rysiec; tak tłumaczą od 14. do 17. wieku i ‘leoparda, panterę’, zwierzę obce, nieznane, wedle byle krajowego, tym razem mniej nietrafnie niż zazwyczaj. Prasłowiańskie z r-, gdy lit. pierwotne l- zachowało: luszis (prus. lujsis), grec. lynks (stąd łac.), niem. Luchs.
ryść, wyjątkowo i rychć (por. sierśl i sierzchl), stale w szóstym przypadku: ryścią, rychcią, ‘wielkim kłusem’; z niepierwotnem ry- zamiast rzi- (odwrotnie jak w rzygać; tak samo tryzna i i.); cerk. ristati i riskati, ‘cwałować’, rus. ristat’ i ryskat’; ale rysak pożyczka z rus. rysak, ‘kłusak’. Pień rit-; lit. ritu, risti, ritēti, ‘toczyć wkoło, katulać’, raitas, ‘jeździec’ (nie z niem. reiten, Reiter, pożyczone, bo rojtininkas, ‘obowiązany do służby konnej’, zachodzi w aktach białoruskich już z początku 16. wieku, raitiniczia, ‘bogini jazdy’, u Łasickiego), raiczioti, ‘katulać’; ale riszczia, o ‘cwałowaniu’, pożyczka, ristas, ‘szybki’. Pień rit- urobiony od ri-, p. rój. Czy nie stąd lit. rȳtas, ‘poranek’?; ind. rīti- o ‘ruchu, płynięciu’, retas-, ‘upław’. Inni wywodzą od wreit-, anglosaskie wridhan, ‘kręcić’.
rytwina, r. 1500: »darn albo rytwin«, w 15. wieku rytwiny, p. ryć; por. rywociny w 15. i 16. wieku (w Janczarze; dziś u Orkana, o ‘miejscach wyrytych’, np. przez dziki).
rywuła, od 14. do 17. wieku nazwa ‘wina słodkiego’, z Rivoglio (dziś Kroaci wodicą je zowią), u Niemców i reinfal, i podobne.
ryza, reza, różnego pochodzenia i o kilku odmiennych znaczeniach: ‘podróż wodna, flis’, z niem. Reise, ‘podróż’; ‘pewna ilość papieru’, z niem. Ries, z włos. risma, z arab. rizma, ‘paka’; ryza u wagi, z niem. Riss, ‘rowek, gdzie wpada sznurek’, przenośnie o ‘karbach, karności, klubie’, więc: »trzymać w ryzie«, »wypaść z ryzy«, »wziąć (lub wstawić) w ryzę«. Nakoniec zupełnie odmienne, dziś nieznane ryza, o ‘ruskim ornacie kościelnym’, występuje w literaturze polemicznej o unję w 17. wieku, u Zimorowica (i mylnie, dla rymu, z ż: ryże): odzież zwana od ‘rznięcia’, p. rzezać; por. rąb, ruch.
ryż, ryżowy, z niem. Reis, włos. riso, z łac. oryza, z greckiego.
rzadki, rzadko, rzadkość; tak samo u wszystkich Słowian; rzedzić, przerzedzać, rzedzieć i rzednieć; dziś a od rzadki przeważa, mówimy rzadziej zamiast dawnego rzedziej, i t. d.; obrzedni (p.), ‘co się rzadszym staje’; rzeczownik z -cha (serb. recha, ‘wełna obrzednia’), stąd urobione rzeszoto (p.), urzecha, ‘gołe miejsce, luka’ (przy orce). Lit. rētas, ‘rzadki’, rētis, ‘sito’; por. łac. rārus, ‘rzadki’ (skąd rarytas), i rēte, ‘sieć’; w lit. obok rētas i ertas, ertus, ‘szeroki’, i, jak u nas, z d: erdwas, ardwas, ‘szeroki’ (i w nazwach osobowych, Erdziwił). Spólny pień
