i ‘pagórek, wzniesienie’, serb. rt, ‘wierzchołek’), czes. ret, ‘warga’. Rota, ‘przysięga’, rotiti sę, ‘przysięgać’, u wszystkich Słowian bez wyjątku. Wobec braku pewnego odpowiednika litewskiego pierwotną postać trudno ustalić; przypuszczenia, że w- odpadło, wtaczania ind. wrata-, ‘prawo, zakon’, grec. rhētos, ‘umówiony’, rhētra, ‘umowa’ (stąd retor, retoryka itd.), ereō, ‘powiem’, prus. wertemai, ‘przysięgamy’, nie cenię.
rota, o ‘instrumencie muzycznym’, w biblji: »na rotach« (»na lutniach« albo »na arfiech«, Leopolita), z czeskiego; tu należy i rotuła, ‘pieśń’; ale rotuła, ‘apelacja, spis treści aktu’, z łac. rotula i rotulus.
rota, ‘oddział wojska’, z niem. Rotte; rotmistrz (odpowiada później i niemieckiemu Rittmeister); rotman u flisów, częściej retman; rotowy (ogień); rotnik. Niem. Rotte z starofranc. rote, rutta, z łac. rupta.
rów, rowek, rowkowy, p. ryć (‘co wyryte’): w biblji rowy ‘mogiły’ (»groby«, Leopolita); nazwy miejscowe Rów, jak Rawa (p.). Prasłowo; lit. rawas, prus. rawis, ‘rów’; rus. row, rwa (mylne, zamiast rowa).
równy, równać z licznemi złożeniami (do-, po-, przy-, wy-, z-równać), porównawczy; równość, równina; rówień (»nie mieć równia«, ‘równego’); równia; równianka, ‘bukiet, wiązka kwiatów czy ziela’; również; równik (‘ekwator’); równiutki i inne zdrobnienia; rówieśnik, rówieśnica, od pierwotnego pnia *rowies-. Oboczność zachodniego i wschodniego rowno obok południowego (i cerkiewnego) rawno dowodzi pierwotnej przestawki z *orwĭno, por. prus. arwis, ‘prawy, prawdziwy’. Prasłowo; awest. rawah-, ‘przestwór’, łac. rūs, ruris, ‘wieś’, z *rewos (od tego rūs nasze rustykalny itp., ale i rurant albo rulant, o ‘chłopie’, w 16. wieku); niem. Rau-m, z rū-m.
roz- tylko we złożeniach; co do znaczenia równe łac. dis-, niem. zer-, (rozerwać: łac. discerpere; rozbić: niem. zerschlagen); narzeczowo oz- (p.) zamiast roz-: ozłomki zamiast rozłomki już w połowie 15. wieku, osierdzie zamiast rozsierdzie(?). Przed s ginie z, więc rosół z *rozsół, rosada z *rozsada (np. kapusty), rosocha z *rozsocha, rospa (rospisty) z *rozspa, rostryha z *roz-strzyga (‘wywłoka’, w literaturze polemicznej 17. wieku); w dawnym języku stale: rosądzać, rosiec, rosierdzie, rosuć, rosypać, roszyrzyć, rożec (rozżec). Oboczność zachodniego i wschodniego roz- wobec południowego i cerkiewnego raz- dowodzi przestawki z pierwotnego *orz-. Złożenia: rozłóg, ‘przestrzeń’; rozoki (Rej i i.), obok rozooki (również dawne), rozokość, rozokowatość. Por. rózga i rożen. Tylko w słowień. raz i przyimkiem bywa: »raz konja (‘z konia’) stopiti«. Tu należy i rus. raskoł, raskolnik, o ‘szyzmie, rozkłóciu cerkiewnem’. Przytaczam tu kilka dawnych złożeń: rozgorzyć i rozgarzać, częste w psałterzu, ‘rozgniewać’ (p. gorzej); rozkwrzeć i rozkwirać (p. skwar), ‘rozpływać’: »jako wosk rozkwirający się«, »rozkwarła się ziemia«; rozkosz (p. kochać), liczba mnoga rozkoszy; »roszurzali«, t.j. ‘rozgniewali’ (p. żurzyć); rozlity obok rozlany; rozliczyty, rozliczytość, zamiast rozliczny, rozliczność; rozprostrzał, rozpostrzeli, rozprostrzeli, zamiast rozpostarł, rozpostarli, na czechizm zakrawa; rozumieć (p. um), z trzecim przypad-
