pułk, z dawnego pełk, ocalałego w nazwach osobowych, złożonych z -pełk (Świętopełk, Jaropełk, Przedpełk), lub zeń urobionych (Pełka; Pełczyn); prasłowiańska nazwa ‘oddziału wojska i ludu’; od tegoż pnia co i grec. polis, łac. populus, niem. Volk; p. pełny; pułkowy, pułkownik, pułkownikować; pułkownik od nas i na Ruś przeszedł, wraz z innem słownictwem wojskowem (chorunżij, puszka); już w połowie 17. wieku sarkano, że niem. oberszter zabiera miejsce pułkownikowi.
punkt, punkcik, punktualny, z łac. punctum od pungere, ‘kłóć’; tu i puntały, w 16. i 17. wieku, ‘trzpienie w klamrach, zankle’, z włos. puntale, pisane niemal stale przez o: pontały (i ‘ozdoby na czole’).
pupki, ‘pępki’, o futrach sobolich i i. najprzedniejszych (około pępka); ruskie, w 16. i 17. wieku nierzadkie.
purchawka, purchatka, rodzaj ‘grzyba’, zwanego i prochówką (od tego samego pnia!) albo kurzawką, u Stanka (r. 1472) parchawiec i parchewka; »za poruszeniem unoszą się tumany zarodników«, więc od pierzchania (p. pierzchnąć); a i u mieniają się nieraz obok płynnej między spółgłoskami, por. barczeć i burczeć, marczeć i mruk (z murk), margać i mrugać. Por. parch.
purpura, ‘szkarłat’, purpurowy, dawniej purpurzany, z łac. purpura, nazwy ‘ślimaków służących do barwienia na ów kolor’, z grec. porfyrā.
purty, japurty, deporty, nazwy ‘jabłek’, sprowadzonych w 13. wieku z cystersami z klasztoru Pforte (w Turyngji).
puska, ‘całowanie’, Mączyński 1564, por. niem. Buss, Busserl (to samo); u Słowieńców w 16. wieku puszowati, ‘całować’.
puskać, urobione do puścić, jak brukać do brudzić, ale to naleciałość ruska (puskat’, otpusk, ‘urlop’).
pusty, pustować; pustak; pustynia (o podwójnym przyrostku: -y-ni); pustelny r. 1595 (‘leśny’), pustelnik, pustelnica, pustelniczy; pustota, pustość, pustosz, pustoszyć, spustoszyć; pustać; pustki, pustkowie; »pustopas (albo samopas) chodzić«, ‘paść się zdala od stada’; »puste wieczory (lub nocy)«, ‘czuwanie przy umarłym’; puścić, puszczać, i liczne złożenia; puszczadło (do puszczania krwi); puszcza, puszczaki; mięsopust; odpust; rozpusta, rozpustnik; zapusty; wypustki; podpuszczka; p. puskać; puści(z)na, ‘co zmarły zostawia, opuszcza, spadek’; puścieć, opuściały; puściut(eń)ki. Prasłowiańskie we wszystkich ważniejszych postaciach; szczególniej u Serbów i na Rusi w licznych złożeniach z pusto-; brak w litew.; jest w prus. pausto- dla wszelakiej ‘dziczyzny’ (kota, konia) i dla ‘puszczy’; z jego paustre, ‘pustynia’, por. rus. pustyr’, ‘pustynia’; dalsze odpowiedniki p. pycha. W biblji spustki (»drzewca«, Leopolita), wedle czes.
pusz, ‘czub’, federpusz w 16. wieku (przetłumaczono dosłownie na pióropusz), z niem. Busch (p zamiast b, por. pukiel i i.).
puszczyk, ‘sówka’, od przebywania w puszczy (lecz por. puhacz); nazwa zgodna poniekąd z nazwą: pustołka (mały ptak drapieżny), pustułka (uchodzi i za sowę leśną), co powtarza się u innych Słowian, ale z inną samogłoską: czes. posztolka, słowień. postolka, i w licznych odmianach, tylko na Rusi jak u nas: pustielga; por. »pustelni kurowie« u Bielawskiego r. 1595 i i.
puszka, ‘skrzynka’, w 15.—17.
