nemu językowi to obce, miał przyciem, przyostrz; u innych Słowian to rzadsze. Mylne przy, zamiast prze, w przybytek (p. przebyć), przyłbica.
przyjaciel, nieprzyjaciel; przyjaźń, nieprzyjaźń; oboje od czasownika przyjać (sprzyjać), co wyjątkowo jeszcze w 16. wieku nieściągniętą postać zachował, ale tylko w przyjaje (»kotka nie przyjaje psu«), do czego dorobiono mylne: przyjajać (»jemu nie przyjajali«, biblja, »tej jął przyjajać na umor«). Pierwotnej odmiany (cerk. prĕją, prijati, czeskie dawne przeju) nie mamy; zastąpiliśmy *przeję nowem przyjam (z przyjaję); dziś tylko złożone sprzyjam. Prasłowo; brak go w lit. (przytaczają tylko łotew. prieks, ‘radość’); ind. prija-, ‘miły’ (czasownik prijajate), goc. frijōn, ‘kochać’ (stąd Freund i Friede); z prijatel’ zgadza się zupełnie saskie (stare) friuthil, ‘kochanek’, ind. pretar-. Przyjaźń jak bojaźń, obok takich jak pieśń, waśń; przyrostek jest więc -znĭ albo -snĭ, obok -nĭ (jak w dań).
przyjemny, nieprzyjemność, do przyjąć (p. jąć; przez przyjma, por. ujma, lub przyjem, por. najem, zajem, rus. prijom); tak samo w czeskiem, gdy na Rusi prijatnyj, nieprijatnost’ (od przyjęty); por. niem. angenehm i annehmen.
przysięga, przysiąc itd., przysiężnik (‘ławnik’), sprzysiężenie (‘spisek’), krzywoprzysiężca; prasłowo; p. sięgać.
przytcza, ‘przypadek’, ‘sprawa, rzecz’, w 15. wieku ogólne, ginie już w 16. wieku (jest np. w Ezopie Biernatowym: »gdy się przytcza przyda, ród cię wyda«); od przytknąć, przy-tkać; w cerk. pritcza dosłownie greckie parabolē tłumaczy i na ‘bajkę, powieść’, przechodzi. U nas, szczególniej w 16. wieku, i mylna pisownia: przydcza.
przyzba, p. izba.
przyzwoity, nieprzyzwoitość; już od 16. wieku stale tak, ale jeszcze i wtedy istniała (np. u Kromera i i.) dawniejsza postać bez z: przywoity; złożone z przy- i woj- od wić, p.; znaczy ‘to, co się przywija, przynależy’; dlatego mówią: »przywoita (t.j. rzecz), aby...«, »jako to głupim przyzwoita«. Wyłącznie polskie.
psota, od psi (p. pies), zwykłym przyrostkiem (-ota); psocić, psotliwy, psotliwość, psotnik; nietylko dla ‘figlów, psich kusów’, ale w dawnym języku głównie i dla ‘nierządu’ wszelakiego: »będą się psocić córki wasze«, Leopolita, »w domu nierządnicy psotę płodzili«; w biblji psotny tłumaczy ‘najgorszy’.
pstry, narzeczowo od 16. wieku pestry i bestry; pstrzyć, upstrzyć; pstrocha i pstrucha, o ‘krowie pstrej’; pstrocina i pstrocizna; »pstro w głowie« i pstrogłowiec; ale pstrokaty urobiono wedle srokaty; pstrąg (takiż przyrostek jak w ostręgi). Prasłowiańskie, od pisania (przyrostek -r, między s - r wsunięte t trybem stałym słowiańskim); grec. poikilos, ‘pstry’, z inną samogłoską od tegoż pnia; p. pisać; nazwę ryby ‘pstrąga’ ogólnie stąd odwodzą Słowianie (serb. pastrwa, itd.). Por. pstrosz (o koniu); narzeczowe piestrzyć, piestrzanka, z pierwotną miękkością półgłoski.
psuć, psuję, zamiast odmiany pierwotnej: psować, psuję, zepsować, jeszcze w 16. i 17. wieku ogólnej; zepsuty, zepsucie, popsuć (popsuj-majster); od pies (p.); por. niem. verhunzen w tem samem znaczeniu,
