Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 437.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

rus. połon; postać pierwotna *pel-n, litew. pełnas, ‘zarobek’; pień pel-, o ‘targu, zysku’: ind. pana- z pelna-, ‘nagroda’, grec. pōleō, ‘sprzedaję’, niem. feil, ‘kupny’ (z fāli).

plondrować, pisane i z un, i z ą, z niem. plündern, w tem samem znaczeniu.

pluć, plunąć, plwać, spluwać; plwacz, pl(u)waczka, plwociny, plwotka (por. rus. plowoje dieło); z przyrostkiem -g (jak w struga): plug-awy, plugawić, plugacz; pluna, ‘ślina’, w 17. wieku. Prasłowo; tak samo u wszystkich Słowian: cerk. pluti, plują, plwati, pluwati, plinąti obok plunąti, rus. naplewat’, itd.; bez s- nagłosowego. Lit. spiauti, ‘blwać’, łaciń. spuo, goc. speiwan, niem. speien; grec. ptyō (również bez s-). Nasze i czeskie plj z pj mogłoby rozstrzygać, czy wsuwanie l między p-j (por. rus. ziemla, lublu, kuplu i t. d., wobec naszego ziemia, lubię, kupię) było niegdyś ogólnosłowiańskie, zachowało się na Wschodzie i Południu, a zginęło na całym Zachodzie; tu jednak to l może dźwiękonaśladowcze raczej; por. blwać (pod bluć).

plusk, ‘słota’; ‘ogon ryby i bobra’ (od plaski); plusnąć, pluszczeć, pluskać, pluchota (ch z sk) i pluskota, pluta (niby skrócone); plucha, o ‘niechluju’ i o ‘plucie’; pluskwa (bo ‘plaskata’, por. płoszczyca, pod płaski); wokalizacja u, obok ie, ia, w pleskać, plaskać; wszystko od odgłosu; cerk. pljusk, słowień. pljuska, ‘policzek’ (u Reja plask to samo znaczy), rus. plusnut’ i pluchnut’; lu przechodzi w cerk. i w li: pliszt’, ‘wrzawa’ (jak plinąti z plunąti; por. nasze lito z luto), t. j. *pluszcz, tyle co bluszcz, p. (rus. pluszcz).

płaca, z *płat-ja, p. płat.

płachta, płachetka; płachetnik; płachciany, ‘płócienny’; ogólnosłowiańskie (i dla ‘żagla’, np. w czeskiem, a dawniej i u nas); p. płaski, płaszcz, bo ch z sk.

płakać, płacz, płaczliwy; płaksa (tak jak beksa); opłakiwać; płaczennica albo płaczka, ‘najęta dla płaczu na pogrzebie’; płaczki, płacznice (albo krzykwy) u dzieci; prasłowo; w cerk. jeszcze zwrotne: płakati sę, bo właściwe znaczenie: ‘bić się’ (pierwotna »płaczu po umarłym« oznaka, drapać się paznogciami, itp.), a więc lit. płak-ti ‘bić, smagać’, płokis ‘raz, cięcie’; w innych językach z -g, nie z -k: grec. plēgē, ‘uderzenie’, plēssō, ‘biję, rażę’, łac. plango (stąd nasze plankty, ‘żale’, w 16. i 17. wieku) i plaga (p. plaga); anglosaskie flōkan (‘klaskać’), niem. fluchen, ‘kląć’.

płaski, płaskość, płaszczyzna, »leżeć na płask«, płaszczyć, rozpłaszczyć, itd; u nas dziś wyłącznie z a, ale o w *płoski, skąd płoszczyca, ‘pluskwa’ (ogólne w 14. i 15. wieku, nazwa pluskwa dopiero w 15. wieku się zjawia); u wszystkich innych Słowian płosk: cerk. płosk, ‘płaski’, rus. płoszczad’ ‘plac’, płoskusza i płonskucha, ‘pluskwa’, pluszczit’, ‘rozpłaszczać’; a u nich znacznie rzadsze: cerk. płaskolic, czes. splaknouti, ‘spłaszczeć’; sk, k i ch mieniają się stale; tu więc należy nasza płocha, ‘bardo, grzebień tkacki’, czes. plocha, plochý, ‘płaski’, na plosko, ‘płasko’, plosztina, ‘płaszczyzna’; z k: cerk. serb. bułg. płocza, ‘tafla’, serb. plocznik, ‘bruk’; z ch: cerk. inopłosz, ‘jednym ciągiem’, rus. spłosz, płosznoj, ‘nieprzerwany’. Tu dalej nasz płoskoń (p.) i płoszczyk; tu płachta (p.), ch z sk. Czesi rozróżniają, wedle swej głosowni: plochý