piła, piłować, pilnik; prasłowiańska pożyczka z niem. Feile, dawne fīla (niem. f przed 9. wiekiem zawsze przez p oddawano); więc Piła wielkopolska po niemiecku Schneidemühl; lit. peilis, ‘nóż’, może tu nie należy, może samoistna pożyczka(?).
piła, np. do gry, piłka, piłeczka, pożyczka (w 15. wieku) z łac. pila.
pinda, ‘strojnisia’, »gachy, pindy« (rym: dryndy), Słonimski, Parada, str. 44; ludowe, śmieszne; pindurynda, przyśpiew (por. przyśpiew tyndyryndy), i nazwa ‘dziędzierzawy’.
pinek, »mając coś na pinku« (z kim, 17. wiek; nie »na pieńku«, jak Potocki twierdził); por. przypinek itp.; od pinać do piąć (p.).
piołun, dawniej piołyn (i u Czechów -un obok dawniejszego -yn, jako przyrostek częstszy; p. piorun); prasłowiańska nazwa, czy od pel-, ‘palić’, dla gryzącego smaku (?); urobione od *pioły, ‘gorycz’, przyrostkiem -n (por. Goryń do gorzki, Białynia do biały, itp.). Na Rusi połyń, z o zamiast e, jak nieraz, cerk. pełyn, itd.
pion, ‘ołowianka (do wskazywania prostopadłości)’, pionowy, ‘prostopadły, wertykalny’, z włos. piombo, łac. plumbum, ‘ołów’ (franc. plombe, stąd plomba, plombować). Inne pion, ‘pieszek w szachach’, z franc. pion, ‘żołnierz’ (od łac. pedo, ‘piechur’), skąd i pionier itd. (franc. pionnier).
pióro, piórko; piórkoś, ‘młokos’; pierzasty i pierzony (o ptakach, w psałterzu); pierzyć, »bies (djabeł) przypierzył« (‘nadał, sprawił’); pierze (zbiorowe); pierzno i piórno (‘w bogatym stroju’); pierzyna, pierznik i pier(z)naty; piórnik (dawniej penał, od łac. penna, ‘pióro’); nieopierzony. Złożenia: gryzipiórko itd.; pióropusz (w 16. wieku federpusz!) tłumaczy pierwszą część złożenia niemieckiego (odwrotnie więc niż nasze bawełna, p., lub czeskie wánoce, z Weihnacht). Prasłowo; cerk. itd. pero, periti, itd.; lit. sparnas, ‘skrzydło’, dowodzi, że Słowianie odrzucili s- z sp-, co wcale częste (por. przeć i inne).
piorun (ludowe, śląskie, pieron, bez przegłosu), piorunować, itd.; prasłowiańska nazwa ‘gromu’; pozornie od piorę - prać, wedle biegun; w istocie zniekształcony dawny *pieryn z *pierkyn, lit. Perkūnas, dosłownie: »dębowiec«, od nazwy ‘dębu’, *perky, łac. quercus (z *percus), niem. Föhre (inne drzewo); był to bóg gromowy litwo-słowiański, najwyższy (stąd u Finów nazwa ‘djabła’, pergene), por. czeskie prkno (p. parkan). Postać peryn ocalała na Bałkanie i Rusi w nazwach miejscowych; ludowe pierun, pieroński, jest starsze niż piorun, t. zn. jeszcze bez przegłosu pierwotnego ie. Kult pierwotnego boga-gromowca, Pierkyna-Pioruna, ustąpił przed nowszemi, wznowił się na Rusi Kijowskiej za Warjagów, czcicieli Thora - Pioruna. My niemal jedyni zachowaliśmy nazwę piorun dla ‘gromu’, inni Słowianie jej nie znają, mają tylko grom; ależ i nasza nazwa nie ma żadnego mitycznego znaczenia: ponieważ piorun z nieba spada, więc djabłów tropi, lecz to mit nie pogański, tylko chrześcijański; pomijamy fałszerstwa słowackie o ich bogu paromie; i serb. perunika, ‘kaczopysk’, niczego nie dowodzi. U nas piorunkami zwano ‘grosze’ na początku 16. wieku, z czes. perunek, ‘półgrosz’, a wypadła z niemi podobna
