pa-, odmianka od po- (p.), z odcieniem umniejszenia, wzgardy: padół, pagórek, pałąk (p. łęk), Pałuki (p. łąka), pachoł (p. chłop), parobek (p. robić), paryja (p. ryć), paszczeka (p. szczeka), pawąz (p.), pasierb, itd.; pas- w paździerze, paznogieć(?).
Pabian, imię ‘Fabianus’; słowiańskie p zamiast niem. łac. f, jak zawsze dawniej; stąd Pabianice itd.
pac, paca, pacnąć, o ‘uderzeniu’, por. czes. pácnouti; dźwiękonaśladowcze. Inne pac, nazwa ‘szczurów’ (ród Paców litewskich), a dalej paciuk, ‘wieprzek’, z Litwy-Rusi późno nas doszło; jest i u Serbów, pa(r)cow, ‘szczur’.
paca, ‘masa gliny i słomy’, por. czes. páca, o ‘niepalonej cegle’, z niem. Patze, patzen; »pacyka mularska«, ‘narzucone wapno’.
pach, najosobliwsze słowo dla wielości znaczeń i postaci. O ‘woni’: pachać, pachnąć, pachnieć, pachnidło, zapach, zapaszysty (»zapaszystej woni«); o ‘brojeniu’: »grzechy (dziwy) pachać« (ogólne w czeskiem, u nas od 18. wieku zapomniane; na Rusi wyłącznie o ‘orce’: ziemlu pachat’, pasznia, ‘rola’); nakoniec o ‘wzdęciu’. We wszystkich tych znaczeniach (co można sprowadzić do ‘ruchu’: zapach uderza w nos, razi) pojawiają się postaci z nosówką (ą, ę), i oboczne z u: pąch i pęch, o ‘cuchu psim’, spąchali się, ‘zwąchali się’ (o ludziach spiskujących), »pąchają się szkapy«, »koń aby sobie rany nie pąchał«; pęcherz, pęcherzyna (obok pacharzyny; pacherz, pacherzyna, słowniczka z r. 1500 czytaj pę-, nie pa-); puch, p. (»napuszony jak pęcherz«). R. 1564: »pachmie zabić«, ‘sztychem’, por. rus. rukopasz, ‘bój na pięści’. W cerk. pachati ‘oganiać’, stąd opasz, ‘ogon’, chładu prěpachnąwszu, ‘gdy chłód zawiał’; tak samo w serb. i słowień., rus. opachiwat’ sia, ‘oganiać się’ (od komarów), serb. pachalica, ‘wachlarz’; puchati, ‘dąć’; czes. pach, ‘zapach’; páchnouti, ‘pachnąć’; páchati, ‘broić’.
pacha, ‘pazucha’, »pod pachą«; pachwina, ‘słabizna’; głównie u nas i na całej Rusi, Czechom prawie obce; jest to zgrubiała pazucha (p. paz).
paciep, ‘ćma’, paciepić, zapaciepić, paciepny, ‘ciemny’, w 17. wieku, dziś zapomniane; »w duchownej paciepi«, »słońce w paciepi«, »świat paciepią miasto światła«; od tep-, top-, p. tonąć; paciep dosłownie: ‘miejsce zatopione’. Por. ociepka, ‘wiązka, snop’, w biblji, czes. otep, otépka, ‘wiązka’, ‘faszyna’, otepati, ‘omłócić’.
