oś u koła, prasłowo; u wszystkich Słowian; lit. aszis, ind. aksza-, grec. aksōn, łac. axis, niem. Achse; postać pierwotna *ak-s-; znaczy coś ‘ostrego, spiczastego’, powtarza się w całym szeregu słów, urobionych od pnia ak-, z k podniebiennem, co daje słowiańskie s, litewskie sz. Więc: ość, ościsty, o rybie i kolcach, np. róży; ościen, w dalszych przypadkach osna z ostna, itd; już w 16. w. odmieniają mylnie ościenia itd., np.: »przeciw ościeniowi wierzgać«, i »na osny wierzgać« (tak samo jak przy kość, kościen, p.); nowy mianownik oścień; osła, osełka, do ostrzenia, szlifowania, ‘brus’; oset, chwast, od ‘ostrych’ listków (por. lit. aszatai i aszacziai, o ‘ostrem włosieniu końskiem’; łac. acu-ere, ‘ostrzyć’, ten sam pień na u- co w osŭ-t); jesiory, ‘ości’: »rybne mieszaj jesiory«, Bielawski 1595 r., dziś po narzeczach (por. litewską nazwę ryby ościstej, ‘okunia’: eszerys, aszerys; nagłosowe je-, obok o-, jak nieraz); ostry, ostrze i ostrość, z licznemi urobieniami: ostrzyć, częstotliwe obostrzać, przenigdy obastrzać, na co się dziś wysadzają; ostroga na konia, ostrożnik, ‘wyrabiający ostrogi’; ostrysz, nazwa roślin kolących (jest jednak i drugi ostrysz, z łac. ostrutium), ostręgi i ostrężyny, ‘jeżyny’, z tej samej przyczyny nazwane. Złożenia, jak ostrowzrok, ostrowidz, ‘ryś’; ostromędarz (żartobliwie w 17. wieku z astronom); ostropes, roślina ‘silybum’ (ostropest, ostropyzdro, kostropest?). Lit. asztrus, ‘ostry’, aszaka, ‘ość’. Wszystkie wymienione właśnie słowa (oprócz chyba urobień od ostry, co w każdym języku i niezawiśle powstawały) są prasłowiańskie, powszechnie się powtarzają; prasłowiańskie jest i ostrew, ostrwi, mylnie ostrzew, o ‘żerdzi do włażenia na dach’, ‘rogatce’, dla jej spiczastości, czes. ostrew, itd.; ostrokół, ‘palisada z kołów zaostrzonych, częstokół’, nazywa się na Rusi ostrogiem, ostrożkiem; por.: »kobyliny wozili (t.j. ‘rogatki’), co obóz ostrożyli«; tak samo »ostrożować parkanami obóz«; »okopy, wały i ostrogi«, »wyszedł z swych ostrogów«, ale to będzie i nazwa staropolska, obok ostrogi(?); r. 1500: «ostrozygya albo głóg«, błąd, zamiast ostrożyna (‘rubus’).
ośm, ósmy, ósemka, osmoróg (herb). Słowianie zastąpili liczebnik główny (ind. asztau, łac. grec. okto, niem. acht, por. lit. asztuoni) urobionym od ósmy (wedle siódmy) rzeczownikiem żeńskim. Pisownia osiem (por. siedem!) już od 15. wieku, zamiast jedynie poprawnej ośm (jak siedm). Ósmy, litew. aszmas, prus. asmus, z prasłowa *oktmos (z gardłową podniebienną, co u nas s, na Litwie sz daje), ind. asztama; litew. asztuoni, ‘ośm’, wedle liczebników dla ‘siedm’ i ‘dziewięć’ (septyni, dewyni), bo liczebniki główne wzajem na siebie silnie działają (por. dziewięć).
otawa, ‘nowa trawa’, otawić się, ‘odżyć’, więc niby do tyć (p.); prasłowiańskie; na Litwie jednak z l, atołas, prus. atolis, więc nie od ‘tycia’ (przyjścia do siebie, po skoszeniu); wywodzą to od przyimka ot (p. od), w znaczeniu ‘na nowo’ (jak odróść), przytaczając narzeczowe lit. atō-, np. atō-szolis, ‘przymrozek po odeldze’, itp. (?).
otchłań, p. odchłań.
otręby, ‘łuski ziarna’ (oddzielone od mąki), prasłowo; tak samo u wszystkich Słowian; wywodzą
