waków lejsza z jelsza. Litera w literę: *elĭcha, niem. elira (r z s, narzeczowe Else) i przestawione erila, Erle, łac. alnus z *alsnus, lit. narzeczowe alisknis, powszechniej alksnis i elksnis. Do olchy należy pozornie nasza i czeska nazwa dla ‘peucedanum’, olesznik; w istocie jest to pożyczka z niem. Ölsenich (liczne odmiany narzeczowe), co samo z łac. poszło; inny olesznik, zwany u Stanka 1472 roku olszewnikiem i podolszewnikiem, ‘selinum’, odnoszą do olchy, o czem jednak wątpić wolno; będzie to ten sam Ölsenich, bo nazwy roślinne łatwo się przenoszą.
olśnąć, raczej olsnąć, ‘oślepieć’, powstało w 16. wieku przestawką z oslnąć, prawidłowo urobionego z *oslĭpnąć; p, b, stale wypada przed n (p. ginąć, sen), a półgłoska zamiast pełnej u czasowników na -nąć równie stała, por. oschnąć do suchy, ogłchnąć do głuchy (dzisiejsze ogłuchnąć równie niepierwotne, jak i oślepnąć; niewygoda tej zbitki wywołała dziwaczne, dziś i już od 17. wieku zapomniane postaci, jak: okchnąć, oknąć, oknęły, np. »jeśliby ławnik olsnął, okłnął«, »gęsi okną«; z przestawką olknąć: »tak olknęła i nie słyszała«, a jest nawet i oknienie, otchnienie, odchnienie, dla ‘tępego słuchu’).
ołów (ołowia i ołowu), ołówek, ołowianka, ołowiany i ołowny, u nas męskiego rodzaju, u innych Słowian nijakie, ołowo; na Litwie i w Prusiech pożyczka, ałwas (i o ‘cynie’); Ruś ma jeszcze dwie inne nazwy dla ‘ołowu-cyny’ (bo tych czasem nie rozróżniają), swiniec (już cerk.) i łudit’, ‘pokrywać cyną’; początek pierwszego równie nieznany, jak i ołowu, ale łuda, ‘cyna, ołów’, powtarza się na całym Zachodzie, od Celtów do Niemców (ich Loth, löthen, od czego nasze lutować); należy może do tych kilku słów, co Europę od Galji aż do Rusi północną drogą okrążyły (por. Piwo).
ołtarz, słowiańska pożyczka 8. w. z niem. altāri (‘Altar’) z łac. altāre; nowy »złoty ołtarzyk«, nazwa modlitewnika, zajęła miejsce nierozumianego żołtarzyka (‘psałterzyka’), p. żołtarz; łac. altaria od ‘calopalenia’ nazwane.
oman, roślina ‘inula’; przypisywano jej działanie rozweselające; nazwa ogólnosłowiańska; od manić, mamić (p.).
omieg, roślina ‘aconitum’, ogólnie słowiańskie; omiąg i omięg w 16. w. niepierwotne (nosówka przed g nierzadka); u innych Słowian nazwa kończy się na -j: słowień. omej, czes. (w)omiej; o kozie czy owcy, co się omiegiem struje: omiażdżyła się; i ‘colchicum’ (paluchy, ziemowit), równie trującą roślinę, omiegiem nazywają.
on, ona, ono, oni, one, zastępywa pierwsze przypadki liczby pojed. i mn. trzeciej osoby; dalsze przypadki urabiają się do pierwotnego jego (p. jego); samo on, onaki (lit. anoks), pokrewne z ind. ana-, ‘on’, grec. enē, ‘pojutrze’, niem. jener (?); pierwotnie był to dalszy zaimek wskazujący: ‘ów’ (lit. ans); dziś już rzadszy w tem znaczeniu: »onego czasu«, »z onych krajów«; w przysłówkach miejscowych: onędy, ondzie, biblja; czasowych: onegdaj. Nie chcąc wyrazić czegoś draźliwego albo sromotnego, uchyla się je przez ono, a w czasowniku mówi się onaczyć, od onaki, onako; ogólne to w 17. wieku, np.: »poślesz świnię, przyniesieć ono«; »pycha, sława
