Od 16. wieku ogniwacz(ek), z czeskiego, ‘feniks’.
ogłów, ogłowi, ‘uździenica’, od psałterzy ogólne; prasłowiańskie chyba; cerk. serb. słowień. oglaw, czes. ohlaw, p. głowa. U nas tylko rodzaju żeńskiego; przestarzałe.
ogniwo, p. ogień.
ogół, ogólny, ogólnik(owy); piszemy mylnie przez ó, jakby do goły należało, co Linde i inni twierdzili. Dawny język zna tylko u, mianowicie we zwrocie: »na ogułach«, ‘zdradziecko, fałszywie’; u Leopolity: »odpowiedzieli na ogułach« (w wydaniu drugiem: »na zdradzie«); jeszcze u Potockiego częste, np.: »kto mu szczerze, a kto na ogułach życzy«, »na ogułach zdradziecko całują się wzajem«; dziś po narzeczach: »na ogułach (lub na ogulak) mówić«, t.j. ‘dwuznacznie’. Pień jest guł (ten sam co w hulaniu?), niepewne jednak, w jakiem znaczeniu, bo jest słowiańskie guł (rus. i i.) o ‘zgiełku’, ‘huku’, i drugie guł, Serbów i Słowieńców, guliti, ‘łupić, odzierać’, małorus. hułyty, ohułyty, ‘okpić’. Nasz dzisiejszy ogół, ogółem (już r. 1419 zapisany: ogułem, ‘summatim’), brzmi tak samo w ruskiem: oguł, ogułom, ogulno (narzeczowo i bez o-), i w małoruskiem; oba znaczenia (‘na zdradzie’ i ‘w całości’) dałyby się wywieść z ‘okrążania’, gdyby gul- (por. rus. gulať, ‘spacerować’) znaczyło pierwotnie ‘chodzić, krążyć’, o czem wątpić wolno.
ogon; ogonica, ‘tyłek’; ogonek, Ogończyk; od oganiania przezwany, tylko u nas i u Czechów; u innych Słowian od innych podobnych czasowników opasz lub oszib (p. szybki); oganisty mówi się o drzewach ‘szeroko rozrosłych’ (Wujek, Potocki), a oganka na muchy służy (16. wiek).
ogórek, już od 16. wieku błędnie przez o, zamiast przez u, pisany; u Stanka r. 1472 i i. pisownia poprawna: ogurek; roślina i nazwa z Azji przez Grecję (angurion, ankuri, z pers. angūr) dostała się do Słowian (serb. ugorak, słowień. ugorek); od nich do Niemców, Gurke, szwedz. gurka; lit. agurkas; na Rusi oguriec, u Czechów okurek i okurka (co do czes. okurek, por. czes. korzalka z naszej gorzałki). U nas ogórki i ‘sznur mniszy z węzłami’; ogórecznik; »ogórkowy sezon«; ogórnik, ‘sad ogórkowy’, w 16. wieku.
ograżka, ‘febra’, właściwie ‘dreszcz, przejmujący grozą’, więc częstotliwe od ogrozić; nam wyłącznie właściwe, częste w 16. i 17. wieku; mylnie z nosówką: ogrążka.
ogród, p. gród; ogrodziec, dalsze przypadki ogrodźca itd., z czego ogrojca, a do tego nowy mianownik: ogrojec (jak kojec); »nie bywał w ogrojcu« mawiano w 16. wieku o ‘nowicjuszu’.
ogromny, u Reja i ohromny, niby z czeska; p. grom.
ohurstwo, »ociętne ohurstwo« r. 1629, ‘upór’; rus. ogurstwo, ogur, ogurliwyj, ‘uparty’; por. czes. ohýrati, ‘zuchwaleć’, hýrziti, ‘grzeszyć’, co nie z niem. irren wzięte, lecz prasłowiańskie.
ohyda, ohydny, ohydzić komu co, ‘obrzydzić’, prapolskie mimo h, bo u Czechów ohyzda, ohyzdný, ohyzditi; od gid (p.). Ogólne od 16. wieku, kiedy h na ziemi polskiej się szerzyło.
ojciec, dawniej ociec (rus. otiec), drugi przypadek: oćca, z czego ojca, a do tego ojca, ojcu, dorobiono od
