Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 358.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

larnia, mielak lub mielacz (u żarn itd.). Dawne częstotliwe: zmiełać. P. mlon, mlewo, młot, młóto. Prasłowo; lit. (z odmienną samogłoską) malti, ‘mleć', łac. molo, niem. mahlen i Mehl. Tak samo u wszystkich Słowian: cerk. melją, mlěti, rusk. mołot’, itd.

mleko, mleczny, mlecz (u roślin), mleczak (u ryb); przestawione z *melko, co bynajmniej nie pożyczka z niem. Milch (goc. miluks), lecz poszło od prasłowiańskiej nazwy dla wszelakiej ‘cieczy’; powtarza się z samogłoską o w młoka (młaka), ‘moczar, bagno’ (młokita, młokicina, 1472 r. mlekita, ‘wierzba rosnąca nad młokami’); pamłoka, ‘mgła’, ‘chmura deszczowa’; litew. małkas, ‘łyk, haust’; nazwy ‘płynu, cieczy, wilgoci’, przenosi się i w innych razach na to, ‘co tłuste, pożywne’, np. rus. wołoga, od ‘wilgoci’ (lit. wałgas, ‘potrawa’). Pomimo spólnej hodowli bydła i nazwy dlań (p. gawiedź), nie mają języki aryjskie spólnej nazwy dla ‘mleka’, każdy idzie swoim torem: litew. pienas (‘piana’), prus. dadan, grec. gala, itd. Nowe urobienia: zbiorowe, mleczywo; mleczarz; mleczarnia, itd. U wszystkich Słowian tak samo: cerk. mlěko, rus. mołoko, itd.

mlewo, mliwo, mieliwo (obie postaci późniejsze); mlewo z pierwotnego *mel-wo, niem. Mehl z pierwotnego *mel-wa; p. mleć; »mąka starego (albo nowego) mlewa«; jest i mlewne (opłata). Prasłowo; serb. mliewo, itd.

mlon, ‘drążek u żarn’, z pierwotnego *mel-n, p. mleć, mlewo; w rus. mielen, ale serb. mlan z *moł-n; lit. milinys, to samo; małnos, nazwa ‘prosa’, zgadza się z łac. milium, grec. melinē; czy od tegoż pnia?

młody, za młodu, młódź, młodzież; młodzić (odmłodzić), młodnieć; młodzian, »dzień młodzianków«, młodzieniec, młodzieniaszek; młodożenie (»panna młoda«, »pan młody«); młodzik; młodość; młodziuchny; młodziwy; młoducha (mołojcy, już u Klonowica, ruskie); przestawione z *mołdy (rus. mołodoj, z pełnogłosem); niema go w lit., bogato zastąpione w pruskiem: maldai, ‘młodzież’, maldenikis, ‘dziecko’ (równe co do joty naszemu młodzieniec), maldian, ‘żrebię’. Poszło od pnia oznaczającego ‘miękkość, kruchość, rozpływanie się’, ind. mardati, ‘rozciera’, mrdusz, ‘miękki’, grec. meldomai, ‘mięknę, topnieję’, łac. mollis z *moldwis, niem. schmelzen, Schmalz; pień ten uważają za urobiony dalej od pierw. mel- (p. mleć), a ma się powtarzać w modła, modlić (p.). Cerk. mlad, itd.

młodziwo, ‘siara’ (po ocieleniu); jest i mleziwo, ale mło- tak uprawnione jak i w młost, co i ‘mleczywo’ i ‘skopce, garnki’ znaczyło (»młostu się obżarł«, »pełne młosty mleka«), a te poszły od nieużywanego u nas pnia melz-, cerk. mlzą, ‘doję’, mlěsti, mlez-iwo (tak samo u Czechów), serb. mlaz (z *molz, ‘ciecz przy dojeniu’); lit. milżti, melżu, małżyti, ‘doić’, grec. amelgō, ‘doję’, bumolgos, ‘dojący krowę’, łac. mulgeo, niem. melken, Milch, Molken. Nasze jednak młodzie, ‘drożdże’, młodzić się, ‘fermentować’, ‘chmurzyć się’, należą nie do młodziwa, lecz do młodzika, ‘księżyca’, jak i rus. mołoď, mołodizna, ‘piana na piwie’. W młodziwie dz zamiast z, co u nas nierzadkie, por. dzwon itp.

młokos, młokosek, od 16. wieku znane, dla ‘młodzika’; od młoki, ‘wilgoci’ (p. mleko), t. j. ‘ten, któremu