Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 351.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

-tus, por. świn-tuch itp.; pień, p. mniej(szy); mientus niby ‘drobnice’, nazwa rybia, ale łączą ją ze wszelaką greką, mainē, i niemczyzną(?), co wobec braku spólnych nazw dla ryb arcywątpliwe; w takim razie mój wykład odpada.

-mier(z) w nazwach osobowych znaczy to samo co -sław, więc Włodzi-mier tyleż co Włodzi-sław; obok każdej nazwy na -mierz stoi równoznaczna na -sław, aż je obie łączono: Sławomir i Mierosław. To -mier winno u nas brzmieć -miar, i istotnie tak piszą książąt pomorskich Niemcy, np. Kazimar; u nas jednak, jak i u innych Słowian, pomieszano to niezrozumiałe -miar z -mir, ‘pokój’, i od najdawniejszych czasów mamy już tylko: Kazimir, niby ‘ten, co mir, pokój, kazi, niszczy’; Łękomir, od łąki, ‘zdrady i podstępu’; Lubomir, ‘co mir lubi’, Dobromir (Dobrosław), Sędomir (Sędzisław); -miar nie istnieje. Na dobitkę i Kazimir ustąpił już w 15. w. Kazimirzowi, a od 16. w. Kazimierzowi (podobnie Włodzimierz i t. d.). Litwini tego -mier nie używają, tem więcej Niemcy, których Woldemar = Włodzimier; ich māri znaczy ‘wielki’, ‘sławny’, goc. waila-mērei, ‘dobra sława’, grec. enchesi-mōros, ‘Mieczysław’ (‘wielki w rzucaniu oszczepem’), celt. -māros w imionnictwie jak niem. mār (Volkmar). Niema mowy o pożyczce; spólne to nam i Niemcom. Skąd u nas -mierz zamiast -mier (jedynie znanego innym Słowianom, rus. Wołodimir, czes. Vladimir, i t. d.)? Uprawnione ono w nazwach miejscowych dzierżawczych, miasto Kaźmierz, Włodzimierz na Wołyniu, i stąd do nazw osobowych dotarło? Raczej wedle mnóstwa rzeczowników męskich na -rz, -erz, -arz.

mierzch, zmierzch, mierzchnie i mierzchało (się), mierzchomie, ‘o zmierzchu’; wyłącznie polska postać słowiańskiego, u nas arcyrzadkiego, mierzk, mierzkać się, powtarzającego się natomiast w innej wokalizacji i u nas w mrok (p.), zmrok (mĭrk- i mork-, t. j. polskie mierzk z mirzk, i mrok); a więc cerk. mrknąti, pomrcze, ‘zmierzchło’, czes. serb. mrknuti, rus. mierknuť, staroczes. mrkati, wszystko o ‘zmierzchaniu’, słowac. mrk, ‘chmura’. Ten sam pień łączy jednak i znaczenie ‘mrużenia oczu’, czes. mrkati znaczy i ‘drzemać’, i ‘zmierzchać się’, mrknouti (oczima) i mrkne, ‘zmierzcha się’, mrk, ‘mrugnięcie’, mrkacz, mrkoń, mrkta, ‘co mruży oczami’. Tak samo w lit. mirk-snis, ‘mrugnięcie’, akymirka, ‘okamgnienie’, merkti, ‘przymrużać (oczy)’, man akys apmarko, ‘ściemniało mi przed oczyma’ (wokalizacja or); przypomina to podobny stosunek między miganiem a mgłą, miegocią.

Mierzeja, niem. Nehrung, przesmyk dzielący zatokę Kurońską od Bałtyku, u Klonowica (1600 r.) i i., z *nierzei, Nehring, a to z prus. jej nazwy Nerge, r. 1251 Neria, 1258 Nergia, litewska rzeka Neris, prus. Narge i Narus; p. nor.

mierzić, mierznąć, »mierział cię dwór«, ‘brzydziłeś się dworem’; obmierzły, do mierziący: mierzączka (jak gorączka), ‘gniew, wstręt’; mierziony i mierzieniec, ‘obrzydły’, mierzieńszy, ‘nienawistniejszy’, mierziono, ‘obrzydle’; pień mĭrz-, ten sam co w marznąć (z miarznąć; ia lub a przed twardem r; i, później ie, przed miękkiem rz), a z wokalizacją o w *morz, mróz, lecz