Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 332.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

łucziť, ‘otrzymać’, do najpospolitszych słów należą. W cerk. »aszte mi sę łuczit umrěti s toboją«, ‘jeśli mi wypadnie, itd.’; lit. łaukti, ‘wypatrywać’, prus. laukit, ‘szukać’, lit. łūkēti, ‘wyczekiwać’, łotew. nuoluks, ‘cel, zamiar’. Nie zawadzi przypomnieć, że w nagłosie kl- i l- nieraz sobie odpowiadają, a kliucziti, prikliuczat’, zgadza się zupełnie z łucziti i słuczaj, tak, że pień może ten sam co i w klucz.

łuczywo (w słowniczku około r. 1500 stale łyczywo, mylnie odczytane?), ‘drzazgi do świecenia’ (opatrywał je u w. księcia na Litwie osobny »żibintojis«, ‘świecący’); z ruska łuczyna; u nas tylko tak, ale na Rusi jeszcze samo łucz, ‘światło, promień’, cerk. łucza (na Rusi ‘smolak’); prus. lukis, ‘polano’. Pień aryjski: ind. rucz-, ‘światło, jasność’, niem. Leuchte, grec. leukos, ‘biały’, i leussō, ‘patrzę’; dalej łac. lux, ‘światło’, lumen (nasz luminarz), lucus, ‘gaj’, lit. łaukas, ‘pole’, ind. lōka, ‘świat’, o ‘wolnej, jasnej przestrzeni’. P. łuna. Na Południu, u Serbów, lucz, ‘pochodnia, smolak’, lucza, ‘promień’ (jest i lucze, ‘lalka’, jak łątka?); czes. loucz, ‘smolak’.

łudzić kim (wedle starej składni, jak kłamać kim), częste we złożeniach; złuda, ułuda, obłuda, obłudnik; obłuda i o ‘marze, straszydle’; w cerkiewnem i na Bałkanie łud, ‘błazen’, ‘głupiec’ ; łudarz (ptak łudarka?), łudarstwo (w 16. w.) zbliża się poniekąd do tegoż; łudzący, złudny. Gockie liuts i liuta, ‘obłudny’, ‘obłudnik’, liutai, ‘igrcy’, us-lutōn, ‘zwodzić’; litew. lūdnas, ‘smutny’, lusti, ‘smutnieć’, prus. lustint, ‘upokarzać’, czy tu należą ?, chociaż znaczenie ‘pokory’ powtarza się w nordyjskiem.

ług, p. łęg; ‘bagno, mokradl’; »siana ługowe«, ługowisko; »posiekli ługi«, ‘gaje’, w biblji; u Twardowskiego, o Kozakach, »co uciekli w ługi«, ‘lasy, ostrowy’, będzie rusyzmem.

ług, ługować albo łużyć, łużyny; z niemiec. Lauge, dawniej louge, o ‘ciepłej kąpieli’; por. łac. lavare, ‘myć’.

łuk, nazwa ‘broni zgiętej’, przeniesiona na wszelkie ‘sklepienia’; jak w ług (‘bagno’), tak i tu u obok nosówki (p. łęk); łucznik; pałuki tłumaczy w 15. wieku i ‘obręcz’.

łuk, ‘allium’, rodzaj czosnku; nazwa zastąpiona dziś przez pory (z łac. porrum, już w 15. w. znanego, ale jeszcze od łuku odróżnianego: zrzynany, drobniejszy, łuk; większy, głowiasty, por; w 16. w., wobec stalej uprawianego szczypioru, p., o różnicy zapomniano: por i łuk były owym głowiastym; nakoniec nazwa łuk, łuczek, zaginęła). Z niem. prasłowa Lauch, dawne louh; pożyczka to prasłowiańska; u wszystkich Słowian (i Finów) tak samo.

łuna, ‘blask’, »łuna księżycowa« 1537 r., »łuna od pożaru«; prasłowo; przed n wypadło ch z ks, prus. lauksnos, ‘gwiazdy’, starobaktr. raoksnā, ‘światło’, łac. lūna (w narzeczach losna), ‘księżyc’, grec., z inną samogłoską, lychnos, ‘światło’. Od 14. do 16. wieku, od psałterza flor. do Paprockiego, znachodzimy łunę, lunę łacińską, ‘księżyc’ (jest i w cerk. i na Rusi), ale to pożyczka półuczona, nie ludowe, chociaż i na Bałkanie do dziś się szerzy. Pokrewne więc z łuczywem, łac. lūx, luceo, ‘świecę’, lucerna, itd.