Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 321.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

»lubości świeckie«; lubiezliwy, i i. Zdrobniałe liczne: lubcia, lubunio, i t. d.

lud, ludy; prasłowiańskie tylko ludzie, bez liczby pojedynczej, chyba ljudin, ‘mąż wolny’; p. człowiek; ludny, ludność (znaczyło dawniej i ‘ludzkość’), ludzki, nieludzki, ludztwo, ludzkość; za- i wyludniać. Jak luby (p.), tak i ludzie najbardziej w niem. rozpowszechnione, Leute (liut dawne, ‘Volk’; ależ nie z niego nasze znaczenie ludu; liute, ‘Menschen’); w lit. rzadkie: stare liaudis, ‘lud’, łotew. laudis, ‘ludzie’. Praforma *leudho-; z nią łączą grec. e-leutheros, ‘wolny’, i łac. liber (z louber), ‘wolny’ (stąd liberalny, libertyn), i liberi, ‘dzieci’, jako do czeladzi, »ludzi«, należący; *leudho- samo nazwane od ‘rodu’ i ‘rostu’, jak naród, bo łączą z tem grec. e-leusomai, ‘przyjdę’. Złożone ludojad itp.; ludowiec i i. nowe postaci.

ludwisarz, ludwisarnia, z lodgisar (Rej), a to zwykłem rozpodobnieniem z rotgiser, niemiec. Rothgiesser. Por. konwisarz (pod konew).

lufa u strzelby, z niem. Lauf.

luft, luftować, lufcik, z niem. Luft; dawniej i loft, a ze zwykłą wymianą f i ch: locht, »uchylając lochtu«, Potocki.

lukier, lukrować, ‘polewać rozpuszczonym cukrem’; nazwa dopiero z 19. w., może żartem od lukrum, ‘korzyść’ (franc. lucre, włos. lucro)?

lukrecja, z niem. Lakritze, a to z łac. liquiritia, z grec. glykyrrhiza, ‘korzeń słodki’; w 15. i 16. w. stale jeszcze lakrycja, ale już i lukrycja pisane; lukrecja to może żakowski dla Lukrecji wymysł. Francuzi (i Włosi) przestawiają l i r: réglisse.

luksus, ‘zbytek, przepych’, łaciński, wyjątkowo końcówkę -us zachował, jest jednak w 17. wieku i u Fredry (w Geldhabie) bez tego us, samo luks; od luceo, ‘świecę’.

lulać, ‘kołysać’, od dziecinnego lu-lu, li-li; p. lelum.

lulek, nazwa odurzającego ziela, ‘szaleju’, z łac. lolium (włos. loglio), przez niem. Lolch, czes. lulek (lilek i jilek), przeniesiona na ‘blekot’ i ‘bielon’ (‘hyoscyamus’); o lolium p. pod lelum.

lulka, ‘fajka’, z tureckiego (lüle), podobnie jak cybuch, tytoń.

lunąć, o deszczu, jeszcze w 17. wieku linąć, por. li-ć (o ‘ulewie’), lij, z ową chwiejnością między li- a lu-, której pierwsze początki końca 15. wieku sięgają (por. litość), bez wpływu czy wzoru czeskiego, jaki tu zawsze, a najmylniej, przypuszczają. Powtarza się ta chwiejność i w słowach obcych (narzeczowo, leluja) i nazwach: Libiąż, Libuszowa. P. lać.

Lunda, Londyn, z niem.; od tego nazwa ‘sukna’, niem. lündisch (Tuch), nasze lundysz i »luńskie sukno«, a wyborowe (niem. feinlündisch), falundyszem, falandyszem, falendyszem przezywano; w 17. wieku zaczął falendysz ustępywać nowym suknom, kier, karazja i i.

lupa, ‘wilk’, w nazwach szlacheckich (Lupa Podlodowski), w języku myśliwych, np. u Bielawskiego r. 1595: »jak lupka młodziuchny skowyczy«; z łac. lupus.

lupr, luprować, luprynk, w sądownictwie miejskiem 15. i 16. wieku, o ‘wnoszeniu skargi’; tłumaczą je przez »wysłowienie dobrowolnej żałoby«; z niem. laupern, lautbarn, dziś verlautbaren, ‘wysłowić'.

lura, ‘podły napój’ (np. kawa itp.),