Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 316.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

liberja, tak samo węg. liberia, gdy niem. i romańskie postaci tego słowa w dają (livrée); ale pierwotne łac. liberare (franc. livrer, ‘dostarczać’), z b, od tegoż liber, ‘wolny’, od którego i liberalny i libertacja, ‘uwolnienie’. Ludowe i luberja, ze zwykłą wymianą lu- i li-. Liberję nazywano dawniej barwą.

lice, lico, licem, licować, licowny (o ‘kradzieży, dowiedzionej na gorącym uczynku’), liczko, policzek, oblicze; p. śliczny; złożone (z czes. i cerk.): licemiernik, ‘obłudnik’ (‘mierzący, dostrajający wedle potrzeby swe lice’), już w kazaniach gnieździeńskich mylnie (dla owego wahania się między li- a lu-) lucemiernikiem przezwany (tłumaczy dosłownie podobne greckie złożenie), wychodzi w ciągu 16. wieku z użycia (i tak tylko w języku biblijnym istniało). P. rozliczny. Liczydło, jak bielidło, o dawnej ‘szmince’. Prus. laignan, ‘lice’ (jest i w celtyckiem). Tak samo u wszystkich Słowian.

lichtarz, lichtarzyk, z niem. Leuchter, ‘świecznik’.

lichtować, lichton, lichtuga, lichtunek, o ‘ujmywaniu ciężaru z okrętu-wiciny’, z niem. lichten, 'ulżywać' (erleichtern).

lichwa, lichwić, lichwarz i lichwiarz, lifarz, lifnik (z lichwnik, w psałterzu, bo f = chw, lifa w biblji) i lichwnik (w 16. wieku); pożyczka to prasłowiańska z niem. (gockiego) leihwan; por. lichy.

lichy, licho (»tam do licha!«), lichość, lichota, lichotarz (»świeckie lichotarze Pan karze«, t. j. ‘złośniki’), lichotny, ‘nędzny’; przybrało znaczenie ujemne: lichota, ‘złe’, ‘grzech’. Pierwotne znaczenie ocalało w lich, licho, liszka, o ‘nieparzystem’: »cetno czy licho«, »komu lichem, komu padnie cetnem«, ponieważ przy wróżeniu (kreślono dowolnie, np. w popiele, i liczono kreski potem) liczba nieparzysta niepomyślną była. I w cerk. lich ‘co ponadto’, ‘co zbywa’ (chociaż i tu już znaczenie: ‘zły’). Liszyć się znaczy ‘zbywać’, liszny (albo liszni) ‘zbyteczny, zbędny’, dalej liszyć się, ‘stronić’: »świata się liszyć», »czci kogo liszyć«; przezlisz, ‘nadto’; wszystko u nas rzadsze, najczęstsze na Rusi (małorus. łysze, ‘tylko’). Złożenia z licho-: licholecie, licholat (o ‘nieszczęściu’), lichoradka, ‘febra’, zjawiają się tylko u pisarzy »wschodnich«. Wywodzą ch tego słowa z ks (lēk-s), cerkiewne otlěk, ‘pozostałość, reszta’, lit. atłaikas, ‘pozostałość’, likti, ‘pozostawiać’, atlykis, ‘przestanek’, łaikas, ‘czas’; lit. -lika tworzy liczebniki od 11 do 19; łac. linquo, grec. leipō, ‘pozostawiam’, loipos, ‘pozostały’, niem. līhan, leihen (komu coś). Por. oklek. Niemieckie (goc.) leihwan przejęliśmy w lichwa (p.). Niezawsze można oba pnie rozróżnić: lichman, lichmanić, lichmanina, raz ‘złą, lichą robotę’ (‘marnowanie czasu’) znaczy, to znowu wyraźnie ‘lichwą’ żydowską zatrąca.

lić i licie, ‘ulewa’, ‘prąd rzeki’, p. lać; licina, ‘posąg’ od lity (jak rycina od ryty).

ligać, ‘wierzgać’, »koń ligawy«; w małorus. załyhaty, nałyhaty, ‘wiązać’, ‘nakładać’ (?).

ligawica, ‘trzęsawisko’; Ligęza; podobne lit. lengē, ‘łąka’, linguoti, ‘chwiać, ruszać się’, languoti, linge, ‘drąg kołyski’ (do jej zawieszania), bez nosówki dawne laigymai, ‘tańce’, laigyti, ‘hasać’(?).

ligawka, ‘długa trąbka z drzewa’, wyrób pastuszków, od kształtu, długości przezwana; por. czes. líhy,