»nielza jedno«, ‘niemożna inaczej jak tylko’. Pień występuje w dwojakiem brzmieniu: bez nosówki, jak u nas, łac. levis z *legvis, ‘lekki’, grec. elachys, ‘drobny’, ind. laghu- (znaczy i ‘prędki’); albo z nosówką, jak lit. lengwas, goc. leihts, niem. leicht, gelingen, Lunge, ‘płuca’ (bo płuca są leksze od innych wnętrzności; i u nas, jak na Rusi, lekkie: ‘płuca’). Pierwotne g w dawnem, np. Rejowem, leguchny i leguczki. Lekki (por. lekceważyć) używało się o rzeczach ‘lekkich, t. j. błahych, lichych’; stąd »lekkość komu wyrządzić«, tyle co ‘despekt, hańbę’ (por. ubliżyć komu), a stąd u nas (nie w innych językach słowiańskich) i lżyć kogo, obelga, obelżywy. Do letki urobiono i zdrobniałe leciuchno, leciutki, nieistniejące w dawnym języku (on ma tylko leguchny), niestojące zatem w żadnym związku z lot, lecieć; ledziuchny z leciuchny dalszem nieporozumieniem urosło. Pomijamy złożenia: lekkomyślny, lekkoduch itd.
lelum polelum. Urojonej braci bohaterskiej Wenedów narzucił Słowacki tę dwójkę, za przykładem mitołgów, co od Długosza i Miechowczyka z okrzyku czy odśpiewu leli poleli zmyślili Lela i Polela, niby Kastora i Polluksa polskich. Okrzyku używano dla tych, co na nogach jeszcze (jak niemowlęta), albo już (jak opilcy) stać nie mogli, chwiali się i kołysali, bo lelejać znaczy ‘chwiać’, lelejanie tłumaczy jeszcze w psałterzach łac. ‘fluctus’ (‘wały morskie’), a leli-poleli, lele, używa się w 16. i 17. wieku o ‘ludziach chwiejnych’, ‘próżniakach, słabeuszach’. Od tego leli pochodzą po językach słowiańskich i nazwy motyli, ważek, nietoperzy; u nas lelek (albo i lelak) nazwa ptaka ‘caprimulgus’ (ogólniesłowiańska zresztą), już w psałterzu (‘nyktikoraks’). Słowa podobne należą do dziecięco-pieszczotliwych, do szczebiotu, i kształty ich łatwo się odmieniają; więc tu należy nasze luli, dzieciom do snu przyśpiewywane (lulać, niem. einlullen; por. podobne nynać o tem samem: »mały synu, nynaj nynaj nynu«, we śpiewniku z r. 1551, u Lubomirskiego i i.), por. ruską nazwę ‘kołyski’: lulka; i nazwę łac. lolium (p. lulek) tu odnoszą, jako że sprawia ‘odurzenie’, lulanie. Osobno należy wymienić dawne wlulić i wlulać się, ‘wnikać’ (szczególniej do serca): »jeśli się gach żenie do serca wluli«, »co się raz do serca wluliło«, wyjątkowo o Tatarach (r. 1670): »wlulali się w te kraje«. Lit. leliuoti, ‘kołysać’, lēlys, lēlē, ‘lelek’; podobnie u innych Słowian: rus. lelejat’, ‘pieścić’, czes. leleti, ‘kołysać się’.
leman, lemański, lemaństwo, ‘lennik’, z niem. Lehnmann, p. lenno; o chłopach pruskich najdłużej dotrwało.
lemiesz u pługa, o ‘nożu, odcinającym ziemię’; od lem-, pień z o w łom (p.); pisane i przez -ż (wedle kradzież i t. p.), a wymawiane mylnie i z nosówką: lemięż. Tu należy i nazwa lemieszki, znanej (jak i prażucha) tylko na wschodniej połaci, więc z Rusi przybyłej, dla ‘potrawy (i klusek) z mąki i wody’. Jest nakoniec lemiąż (u innych Słowian nie -ż, lecz -z: czes. lemiez, ‘belka’, łuż. lemjaz, u drabiny), ‘drążki na dachu’, może zupełnie innego początku. Zgrubiałe, lemięga, służy i dla przezwisk. Pień pierwotny z e, i zachowała Litwa, prus. limtwei, lit. limti, ‘łamać’; nord. lemia,
