pędzacz złych duchów nocnych) zażywa. Nic łatwiej, niż twierdzić, że kur dźwiękonaśladowcze (przyrostkiem -r, jak rar, p. raróg, od pnia ku-ć, o wszelakich ‘głosach’, utworzone), ależ dźwiękonaśladowczem jest wyraźnie kokot, więc może raczej przypisać, jak dawniej stale twierdzono, nazwie tej irańskie pochodzenie, pożyczkę (np. z pers. churos, ‘kogut’, od churoszidan, ‘hałasować’, ?). W każdy sposób jest kur prasłowiańskiem, i to odwiecznem. Litwa go nie zna; jest u wszystkich Słowian. Por. kurzyniec (jak krowieniec), o ‘gnoju kurzym’, serb. słowień. kurac, ‘kuś’ (serb. kurjak, ‘wilk’, inne słowo), por. kuropatwa, cerk. kurig, ‘drużba’(?), z przyr. ig(?). Liczne zdrobniałe, między innemi i kuras (jako kurasz, kuraszek, mylnie odmazurzone ?), kuraś. Kurzeja, ‘kura nie znosząca jaj’. Ale »kury palić«, zamiast konkury, wedle franc. faire la cour (od łac. cortis, ‘dwór’). Kurować, kuracja, kuracjusz, jak kurator, kuratela, od łac. cura, ‘troska’, curare, prasłowa italskiego.
kuradent, ‘wykałaczka’, częste w 17. wieku, np. Potocki: »zęby kuradentem wykała« (w 16. wieku tłumaczono to przez koliząb, kołoząb, lub zębidło); z włos. curadente.
kurant, taniec dawny i ‘muzyka z arjami’, przenośnie na wszelakie ‘trele’ (nawet konika polnego); przeszło i na Małą Ruś (kurent); z franc. courante (włos. corrente), tegoż znaczenia, z łac. currere, ‘biec’.
kurcjan, kurciański, ‘wszeteczny’, w 16. wieku o ‘ludziach dwornych, dworskich’ (łac. curtis; por. franc. courtisane, ‘nierządnica’).
kurcz, kurczyć, kurczowy, kurczliwy; jeden z nierzadkich przykładów polskiego ur zamiast ar; rus. korczit’, czes. krcziti, o ‘kurczeniu, skrzywianiu twarzy’, rus. korcz, południowe i czes. krcz, to samo co kurcz; pień kark-, p.; por. burczeć itp.; kurcz, pokurcz, ‘pies myśliwy’, obce.
kurdesz, mylne zamiast kierdasz, a raczej kardasz, tatar. słowo o ‘bracie’ i ‘bratniej drużynie’, kardastwo, ‘braterstwo’; częste w 17. wieku, ocalało w 18. wieku w wesołej piosnce z przyśpiewem: »kurdesz nad kurdeszami«.
kurdupel, ‘malec’, pogardliwie, w 17. wieku i kordupel; kur- bywa przedrostkiem, rus. kurnosyj, kurguzyj, ‘o nosie perkatym’, ‘o huznie kusem’, a wywodzą to kur- z cerk. krn, ‘obcięty’, krnonos, krniti, ‘obcinać’, rus. kornosyj, serb. krnjo, ‘bezuchy’, czes. krniti, ‘marszczyć (czoło)’, krnieti, ‘nędznieć’. Prasłowo; u nas zaginęło; ind. krnāti, ‘zabija’, karnas, ‘bezuchy’; łotew. kuorns, lit. kurczias, kurłas, ‘głuchy’, jak awest. karna-, ‘głuchy’.
kurdyban, kordyban, kordybannik; ‘skóra wyprawiana w Kordowie hiszpańskiej’, ‘skórnik’ (stąd franc. cordonnier).
kurdygarda, kordegarda (we Lwowie furdyga), franc. corps de garde, włos. corte di guarda, ‘odwach’ i ‘turma’.
kurdziel, kurdziej, ‘rak językowy u koni i bydła’, czes. kurdiej, ‘skorbut’, może od kur, używanego dla wszelakich ‘odcisków’; u Serbów kurdelj i kurelj o ‘drewnianym gwoździu u pługa’.
kureń, kurzeń; kurenny i kurzenny; ‘oddział kozacki, pułk’, ‘stanica kozacka’, i ‘buda’ (dziś szczególnie, w Rosji), z turskotatarskich nazw
