poszły od kna (kien, p. knieja); były bowiem niegdyś ‘odrzynkami czy ucinkami’, znaczonemi dla losowania i wieszczenia, podobnie jak bukwy. Rzadki przyrostek -g spotykamy w podobnej postaci-znaczeniu w skriżal, krąg, kryha (małorus.). Wszelkie zakusy, by odebrać Słowianom księgi i wywodzić je z Chin czy Babilonu, zupełnie zawiodły. Pomijam księgarza, księgarnię, książnicę i księgozbiór (‘bibljoteka’); księgi i ‘część żołądka u przeżuwających’, dla podobieństwa do kart książkowych; stąd księgosusz, o ‘zapaleniu błon kanału pokarmowego'.
ksieniec, ‘wnętrzności rybie’, »Jonasz w ksieńcu wielorybim«; tak zowią i ‘część żołądka u bydła’ (p. księga); u Czechów ksenec ‘młode (wężów, żab)’; około r. 1500 zapisano xyenyecz (ksieniec) o ‘wnętrznościach’ wogóle. Zestawiają z wyrazami dla kiszek, kiszenia, rus. kiszet’, ‘roić się, lit. kuszinti, ‘poruszać’, kuszēti, ‘ruszać się’. Zdrobniałe od *ksień, por. kieszeń(?).
ksiuk, kściuk, z krzciuk(?), ‘wielki palec’.
ksyk i kszyk (ptak, ‘bekas’), ksyknąć z bolu, ksykać, dźwiękonaśladowcze, od 16. wieku; dawniej częściej kszykać.
kształt (Czesi piszą i przez rz!), kształtować, kształtny, kształtowny, kształcić, wykształcony; przeniesiono w 16. wieku i na nazwę ‘stanika damskiego’, ‘gorsetu, sznurówki’, z nazwy ‘wzoru’, ‘postawy’, ‘modły’ (już około r. 1500: »wyobrażenie, kształt, forma«); z niem. Gestalt, co u Niemców tylko ‘figurę, formę’ oznacza. Niem. ge- przechodzi u nas zawsze w g-, k-, np. kszaft, ‘testament’, z niem. Geschäft, jeszcze dziś u Czechów ogólne, u nas zapomniane.
kto, ktoś, ktokolwiek, narzeczowe chto, fto i, z przestawką, tko (już w 16. w.), zaimek pytajny męski; pierwszemu przypadkowi dodano -to, odpadające w dalszych: kogo, komu, kim (tak samo dodaje się -to w nijakiem czto na Rusi, co u nas zanikło, p. co; Litwin zachował pierwotne kas, ‘kto?’); któż, któżkolwiek; ktobądź. Formy żeńskiej niema u Słowian (Litwin ma, ka, ‘która?’), ani liczby mnogiej. Pytajnik to aryjski, ind. kas, kā, łac. qui, goc. hvas, ‘kto?’, staroniem. hwaz (was), ‘co?’; pień sam (k-) w najrozmaitszych przysłówkach, por. kiedy, ki, kak, kędy, gdzie, koli, kam, gdy.
który, dawniej i ktery, narzeczowo od 16. w. chtóry, chtery, chterny lub chtórny, ftery, ftorny; któryż, którykolwiek, którybądź; urobione przyrostkiem -tor lub -ter (zamiast -cier!) od pnia zaimka pytajnego; pytano nim pierwotnie tylko o dwu, lit. katras, ‘który z nich obu’, ind. kataras, grec. poteros, goc. hvathar, niem. stare hwedar (dzisiejsze weder), ale już w cerk. kotoryj i koteryj bez ograniczenia do dwu, ogólne ‘kto’; z pytajnego zeszło na zaimek względny, u nas, Czechów, Rusi i i., zastąpiło dawne iże, jenże; cerk. rus. postaci kotoryj nie znamy, wedle kto zastąpiliśmy ją przez który.
ku, ‘do’, z pierwotnego k, ocalałego do dziś w kwoli (gwoli), grzeczny (k rzeczy), ksobie (‘na lewo’, ksobny), a powszechnego dawniej: ktemu (‘do tego’), kmyśli (kmyślny, ‘pomyślny’); cerk. k, rus. k i ko, itd.; ind. kam; brak odpowiednika w litewskiem; ku z u tylko u nas i u Czechów zamiast ke, co Czesi jeszcze mają, ke dworu.
