kröse, zbiorowe) ‘małe wnętrzności’; niem. Kraus(e), to samo, przeszło do nas i do Czechów z u: krużki, czes. okrużí, rus. krużiwo, ‘koronki’; krużka ‘intestinum’ r. 1532.
kręcić, p. kręty.
kręgiel, kręgielnia, kręgielnica (roku 1577 w Krakowie), kręglarz, kręglowy, — z niepierwotną nosówką; jeszcze u Reja kręgle, tylko tak w słowniczku poznańskim około r. 1500; tamże jednak i dla ‘ciasta’ bez nosówki, jakiej niem. Kringel (rus. krendel) wymaga, co dowodzi, że niem. Kegel (‘słupek do gry’) u nas z owem Kringel pomieszano; kręgielek, ‘obarzanek’, dziś jeszcze narzeczowe.
krępa, ‘skrzydło kapelusza’, z niem. Krämpe, a krępa, dawna gra w karty, z niem. Krimp.
krępować, »brać w krępy«, z mylną nosówką; jeszcze w 16. w. stale bez niej: krepować; od koni, »przywiązywać do krepy« (por. wyżej kreptuch), z niemiec. Krippe; nosówka stale już w drugiej połowie 17. wieku.
krępulec, do zawieszania zabitych zwierząt, niem. Krummholz (-ulec odpowiada stale niem. -holz w pożyczkach).
krępy, ‘silnie zbudowany’, w cerk. jednak ‘mały’ (krąpěti, ‘kurczyć’, skrąpiti, ‘skrócić’), — forma oboczna z u, p. krupa; pień skręp-, prus. sen-skremp-usnan, ‘zmarszczki’; niem. schrumpfen i schrimpfen, o ‘zmarszczeniu’ i ‘skurczeniu’, ang. shrimp, ‘karzeł’; staroniem. bez s, hrimp(f)an, ‘ściągać, marszczyć’; u nas i z ch (z sk), ochrzępać, ‘obciąć’, narzeczowe. Narzeczowe krępeć, krępciowaty, ‘karłowaty’, r. 1532.
kręty, ‘krzywy’, kręt, »wić się krętem (albo wykrętnie)«, kręto, ‘krzywo’ i ‘krucho’; krętogłów, ptak; krętu-wętu, ‘kręcąc’ (wętu bliźniacze, t. j. dla rymu dobrane, bez znaczenia); kręcić i liczne złożenia z na-, po-, wy-, za-, prze-; por. rzeczowniki: wykręt, skręt, zakręt, okręt (p.); częstotliwe wykręcać i t. d.; krętanina i zakrętanina; krętacz, krętalski i kręcicki, kręcidło, kręciciel; kręcony, kręcenie (‘nudność’), kręciszak (‘wiatr’); kręciwąs i podobne złożenia. Z rzeczowników jeszcze pokręta, rodzaj ‘pieczywa’, i pokrątki (jest i pokrątka), ‘nerka’, obie nazwy z roku 1472. Forma oboczna z u, p. kruty. Jest krąt- pniem z o obok pnia z ę, p. krzątać.
krnąbrny, krnąbrność, w pismach 15. wieku i bez r, lub bez n; pierwsze r może wedle drugiego r wsunięte; -ąb- por. z -ąb, -ęb w gnębić.
krobia, króbka, ‘kosz’, ogólne w 16. wieku, później wyszło z używania. Cerk. krabiji, krabica, i rus. korobka dowodzą pierwotnego korb-, południowe i czes. formy z sz (serb. szkrabija, czes. szkraboszka, ‘maska’) dowodzą s- nagłosowego; p. skarb. Niem. Korb, z łac. corbis, nie jest ani źródłem, ani pośrednikiem pożyczki łacińskiej, której przeczymy, mimo że obie nazwy o ‘plecionce’ mówią; związek obu może pierwotny.
krochmal, krochmalić, krochmalny, z ch zamiast f (por. krefki-krechki), z niem. Kraftmehl, ‘mączka pszenna’; od nas na całą Ruś (wyraz słowiański na to jest skrob, u nas jeszcze r. 1472).
kroć tworzy liczebniki: dwakroć itd.; krociowy; częstokroć; stokrótka; stokrotny; przestawione, bo na Bałkanie i u Czechów -krat (tri kraty, biernik liczby mnogiej, ‘trzy razy’, stąd ruskie trikratnyj, ‘trzykrotny’). Lit. kartas, ‘raz’, w tem samem zna-
